816
JAPONJA
dżurji, skłoniło ówczesnych polityków japońskich w osobach Katsury i Jamagaty do szukania oparcia w Anglji, patrzącej nie-chętnem okiem na ekspansję rosyjską w Azji. 30 stycznia 190i; roku zostało zawarte przymierze anglo-japońskie, na którego zasadzie umawiające się strony zobowiązywały się do ochrony integralności Chin i Korei oraz do pomocy na wypadek zaatakowania jednego z sygnatarjuszy na Dalekim Wschodzie przez jakieś dwa państwa. Przymierze z Anglją i wygrana wojna z Rosją stały się fundamentem mocarstwowego stanowiska J. W dziedzinie polityki wewnętrznej J. po kilkunastu latach przygotowań otrzymuje w r. 1889 konstytucję wzorowaną na pruskiej i ustanawiającą dwuizbowy parlament. Senat składa się z książąt krwi, arystokracji, nominatów cesarskich z pośród uczonych i polityków, 4 członków cesarskiej akademji, 66 członków plutokracji (wybranych na podstawie podatku dochodowego). Sejm od r. 1925 jest wybierany na zasadzie powszechnego głosowania (bez udziału kobiet). Jednocześnie rozwijać się zaczyna w J. bardzo intensywne życie polityczne. Za parawanem nowo tworzących się partyj politycznych kryją się dawne klany feudalne, które pomimo wszystko nie zamarły całkowicie w r. 1871. Dwie największe partje polityczne J., Seijukai i Minseito, nie mające obecnie w swych programach zasadniczych różnic, są w znacznym stopniu kontynuacją dwu potężnych klanów feudalnych, Satsuma i Ciosiu. Do chwili dojścia do władzy armji wiele wydarzeń politycznych w J. było niezrozumiałych, o ile nie pamiętało się
0 związkach, jakie łączą partję Seijukai (klan Satsuma) z koncernem Mitsui i partję Minseito (klan Ciosiu) z koncernem Mit-subisi. Zawdzięczając naciskowi Ameryki, Rosja w r. 1905 nie zapłaciła J. odszkodowania wojennego, które było potrzebne dla gospodarczej rozbudowy J. W chwili bowiem wstąpienia na drogę reform w r. 1868 J. nie posiadała kapitałów własnych, zagranica zaś odnosiła się do niej z nieufnością, tak że pierwszą pożyczkę w wysokości
1 miljona funtów uzyskano dopiero w r. 1870 i to na 9% rocznie. Szukając pieniędzy na modernizację kraju, rząd niepomny doświadczeń przeszłości zaczął je wyciskać z rolnictwa. Chłopi, którym po r. 1871 sprzedano po niskich cenach zwrócone przez senjorów ziemie, nie mogąc płacić wysokich podatków, zastawiali je, a potem sprzedawali na nowo, przeistaczając się zpowrotem z właścicieli w dzierżawców. W r. 1930 ilość rodzin, uprawiających swoje własne pola, wynosiła w J. właściwej 31%, dzierżawców 27%, wreszcie największy procent (42%) przypadał na właścicieli karłowatych działek, którzy, aby żyć, musieli odnajmo-wać grunta od innych. Ciężkie położenie rolnictwa stanowi do chwili obecnej jedną z największych trosk rządu japońskiego, który jednak nie ma możności bez obawy zachwiania całą gospodarką państwową wejść na drogę bardziej radykalnych reform i ulg.
3. Konflikt japońsko-chióski. W sierpniu 1914 r. J., wierna zawartemu w przeddzień wojny rosyjsko-japońskiej przymierzu z Anglją, występuje po stronie koalicji, zajmując bazę niemiecką na Dalekim Wschodzie, Tsing-tao, i patrolując wody oceanów Spokojnego i Indyjskiego. Następuje okres szalonego rozwoju gospodarczego J., która nagle dzięki wojnie europejskiej znalazła się wobec nieograniczonych możliwości ekspansji handlowej na kontynent Azji. Był to moment, kiedy w rękach polityków japońskich leżała sprawa pokojowego ułożenia współpracy z Chinami. Niestety, zamiast starać się pozyskać sobie względy Chin, J. korzystając z tego, że Europa nie mogła zajmować się sprawami azjatyckiemi, przedstawia w r. 1915 słynne 21 Żądań, których przyjęcie byłoby całkowi-tem uzależnieniem Chin od J. Był to moment zwrotny w stosunkach chińsko-japoń-skich, które odtąd psuć się będą coraz więcej, utrudniając realizację japońskiego programu ekspansji ekonomicznej. Ekspansja ta jest warunkiem wyżywienia ludności, którą z 33 miljonów w r. 1871 przekroczyła obecnie 70 miljonów (tylko J. właściwa) i roczny jej przyrost wynosi około miljona głów. Prohibicyjne ustawy zamknęły emigracji japońskiej drogę na tych terenach, gdzie miała ona ze względu na sprzyjające warunki naturalne perspektywy rozwoju t j. w Kalifornji i Australji. Japończyk jest złym kolonizatorem, o czem najlepiej świadczy fakt, że do dziś dnia nie skolonizował nawet Korei, gdzie jedynie w miastach żyje większa ilość ludności japońskiej. Emigrację w Mandżurji utrudniają zarówno warunki klimatyczne, jak i niemożność konkurowania z chłopem chińskim. Celem więc J. jest zdobycie pożywienia dla