Magazyn60601

402

KOSZTY PRODUKCJI

niem rozmiarów produkcji. Zakładamy oczywiście, że cała ilość sprzedawana przez przedsiębiorcę równa się całej ilości, przez niego w danym okresie wyprodukowanej. Zatrzyma się on więc wówczas, gdy przyrost (lub spadek) jego utargu zrówna się z przyrostem (lub spadkiem) jego sumy kosztów produkcji. Optymalne rozmiary produkcji jego przedsiębiorstwa (t. zn. te, przy których osiąga maximum zysku) są więc takie, przy których koszt krańcowy osiąga wysokość równą krańcowemu utargowi. W wypadku wolnej konkurencji, t. zn. w warunkach, gdy poszczególny przedsiębiorca nie ma możności celowego wpływania na wysokość ceny rozmiarami swej produkcji, jego utarg krańcowy, czyli przyrost sumy cen, spowodowany zwiększeniem produkcji (a więc i sprzedaży) o jedną jednostkę, równa się cenie jednostkowej produkowanego przez niego dobra. (Zmiany w wielkości jego utargu są wprost proporcjonalne do zmian w rozmiarach jego produkcji). Warunkiem równowagi przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest więc osiągnięcie tych rozmiarów produkcji, przy których koszt krańcowy równa się cenie.

Równowaga poszczególnego przedsiębiorstwa nie oznacza jeszcze, że cała gałąź danej produkcji znajduje się _w s t a-nie równowagi. Jeżeli cena przewyższa najniższy koszt średni, wówczas przedsiębiorca, dążąc do zmaksymalizowania swego zysku, zwiększa swą produkcję tak długo, dopóki jego koszt krańcowy (wzrastający w miarę wzrostu produkcji) nie wzrośnie do wysokości ceni'. Wówczas, osiągnąwszy maximum dla danych warunków zysku, przedsiębiorstwo to znajduje się w równowadze. Fakt jednak, że przedsiębiorstwa danej gałęzi produkcji wykazują dodatkowe zyski, ponad oprocentowanie, odpowiadające aktualnej stopie procentowej, stwarza zachętę do dalszych inwesty-cyj w tej gałęzi produkcji w formie powstawania nowych przedsiębiorstw. Poszczególne, dotychczas istniejące przedsiębiorstwa znajdują się w stanie równowagi, ponieważ niema powodów, by zmieniały one rozmiary swej produkcji. Cała dana gałąź produkcji nie znajduje się jednak w tych warunkach w stanie równowagi,, gdyż istnieją powody, by zmieniły się rozmiary całej produkcji, drogą powstawania nowych przedsiębiorstw. Nowe przedsiębiorstwa powstawać będą tak długo, dopóki dzięki zwiększonej podaży danego dobra, dodatkowe zyski w tej gałęzi produkcji nie znikną, co nastąpi wówczas, gdy cena zrówna się z najniższym kosztem średnim. Dla równowagi poszczególnego przedsiębiorstwa wystarcza więc warunek równości ceny z kosztem krańcowym. Dla równowagi całej gałęzi produkcji warunkiem jest równość ceny z kosztem krańcowym i z kosztem średnim. Dla przedsiębiorstwa mo-nopolicznego wystarcza stwierdzenie równości kosztu krańcowego z utargiem krańcowym.

3. Matematyczne i graficzne ujęcie kosztów produkcji. Jak wynika z powyższych uwag, teorję kosztów produkcji można ująć jako badanie zmian, jakim podlegają koszty (suma kosztów, koszt średni lub koszt krańcowy) w zależności od zmian rozmiarów produkcji. Badanie zmian jednej zmiennej w zależności od zmian drugiej zmiennej szczególnie nadaje się do zastosowania m e-tody matematycznej, wchodzi bowiem w zakres teorji funkcji. Matematyczne ujęcie teorji kosztów produkcji może być dwojakie, a mianowicie analityczne lub graficzne. W ujęciu analitycznem jeżeli przez K oznaczymy sumę kosztów, przez k koszt średni, przez c koszt krańcowy, a przez q rozmiary produkcji, możemy napisać, że:

1.    Suma kosztów jest funkcją rozmiarów produkcji

K = F (q)

2.    Koszt średni jest ilorazem sumy kosztów przez rozmiary produkcji

A .-^F-W ?

3.    Koszt krańcowy jest pochodną funkcji sumy kosztów

dq

Jeżeli koszt średni przedstawimy jako funkcję rozmiarów produkcji

k=f(q)

to sumę kosztów możemy przedstawić jako iloczyn kosztu średniego przez rozmiary produkcji

F (q) = f(q)-q

jeżeli zaś koszt krańcowy przedstawimy jako funkcję rozmiarów produkcji