Magazyn60101

597

LUDNOŚĆ

jedną a drugą ludnością. Praktycznie biorąc, możemy uważać, że nowa stabilizacja stosunków nastąpi po 80 do ioo latach. Jeśli zmiana płodności i umieralności nie będzie trwała, okres stabilizacji wogóle nie nastąpi, stosunki demograficzne będą się kształtowały pod wpływem stale zmieniających się czynników. Struktura ludności ukształtuje się wówczas dla roczników starszych głównie pod wpływem czynników, które istniały w mniej lub więcej odległej przeszłości, dla roczników młodszych pod wpływem czynników niedawnej przeszłości. Pod wpływem tych skomplikowanych stosunków ułożą się w społeczeństwie ogólne współczynniki urodzeń i zgonów, a więc i przyrostu naturalnego. Jest to stan rzeczy, z którym zwykle mamy do czynienia w konkretnej rzeczywistości.

Jeżeli wobec tego ustalimy, jakby wyglądała ludność ustabilizowana przy istniejącej w rzeczywistości płodności i umieralności, to oznacza to kres ostateczny, do którego stosunki ludnościowe zdążają przy zachowaniu trwałem istniejącej w danym momencie umieralności i płodności. W razie, gdyby umieralność i płodność rzeczywiście trwała bez zmiany, w ciągu kilkudziesięcioletniego okresu przejściowego, zarówno struktura ludności według wieku, jak współczynniki ruchu naturalnego ludności byłyby odmienne od ustalonych dla ludności ustabilizowanej i można powiedzieć tylko, że następowałoby stopniowe zbliżenie rzeczywiście obserwowanych ogólnych współczynników urodzeń i zgonów oraz przyrostu naturalnego, do obliczonych dla ludności ustabilizowanej. W rzeczywistości płodność i umieralność zawsze niemal będzie ulegać zmianom i to zmianom często szybkim i o niejednolitym wpływie na strukturę i ruch naturalny ludności. W ten sposób w rzeczywistości często powstają bardzo daleko idące odchylenia od obrazu, który mamy w ludności ustabilizowanej. Jako przykład szczególnie jaskrawy i w chwili obecnej wysoce aktualny, można przytoczyć specyficzne ukształtowanie struktury ludności większości państw europejskich pod wpływem zmian płodności i umieralności w ostatnich latach kilkudziesięciu. Przez długi czas w drugiej połowie wieku XIX w większości państw europejskich uwidoczniał się silny spadek umieralności i jednocześnie, mimo pewnego spadku płodności, liczby urodzeń z roku na rok rosły. W ten sposób powstała ludność wyjątkowo młoda, o stosunkowo bardzo małej liczbie starców. Następnie przyszedł okres malejących — najpierw powoli, potem szybko — liczb urodzeń. Spowodowało to zkolei znaczne zmniejszenie się względnej, a często i bezwzględnej liczebności najmłodszych roczników wieku tak, że obecnie ludność tych państw posiada niepomiernie dużą liczebność środkowych roczników wieku. Są to grupy ludności o małej umieralności i jednocześnie grupy, które jedynie decydują o urodzeniach. Taka struktura ludności sprawia, że przy określonej płodności (stosunku urodzeń do kobiet w wieku rozrodczym) będzie stosunkowo duża rodność (stosunek urodzeń do ogółu ludności) i przy określonej umieralności w każdym wieku z osobna będzie stosunkowo mała umieralność ogólna (stosunek ogółu zgonów do ogółu ludności), a w rezultacie szczególnie duży przyrost naturalny.

Następujące przykłady uwydatniają ten stan rzeczy szczególnie jaskrawo:

TABL. 3. WSPÓŁCZYNNIKI RUCHU LUDNOŚCI W NIEKTÓRYCH PAŃSTWACH . ZAOBSERWOWANE W RZECZYWISTOŚCI I OBLICZONE DLA LUDNOŚCI USTABILIZOWANEJ

Państwo	Okres	W	rzeczywistości		W ludności ustabilizowanej			W ludności zastojowej
		Uro dzenia	Zgony	Przyrost	Uro dzenia	Zgony	Przyrost	Urodzenia i zgony
		na tysiąc mieszkańców rocznie
Austrja.....	r93i/32	15.5	13.9	+ 1,6	^XM	21,9	—10,5	17,8
Estonja . .	1931/34	16,6	14.9	+1.7	12,0	20,6	— 8,6	17,8
Szwajcarja . . . .	1932	16,7	12,1	+4.^6	13.0	*8.3	— 5.3	16,4
Szwecja . .	1926/29	z 6,0	12,2	+3.8	13.2	17.9	— 4.7	r6,o
Francja	1930/32	17,0	15.9	+1.7	15,2	18,2	— 3.0	^x7.7