Magazyn6 1601

912

METALE I METALURGJA

i udziału Polski w tem spożyciu. Tabela 3 podaje światowe spożycie głównych metali nieżelaznych w okresie 1900—1937.

Tabela 3.

Rok	w 1 000 tonn
	miedź	ołów	cynk	cyna	alumin jum
1900	512,7	871,3	474.8	8x,6	7,3
1929	1 760,9	1 703,0	1 440,3	184,2	276,0
1937	2 062,0	I J22tO	r 595.4	I9i,9	501,7

Z tabeli widzimy, że spożycie w tym okresie wzrosło: dla aluminjum o 6 780%, miedzi o 302%, cynku o 236%, cyny o 135%, ołowiu o 97%; jeżeli zaś weźmiemy pod uwagę ciężary właściwe poszczególnych metali (aluminjum — trzy razy lżejsze od np. miedzi) i ułożymy tabelkę ilustrującą dynamikę wzrostu spożycia w jednostkach objętościowych w okresie 1900—1937 otrzymamy wyniki podane w tab. 4.

Tabela 4.

Metale	Objętość spożycia w i ooo m^s
	1900	%	1937	%
aluminjum . .	3.0	I	180,0	23
miedź ....	58.0	27	232,0	28
cynk.....	69,0	32	231,0	28
cyna ...	11,0	5	26,0	3
ołów .	76,0	35	151,0	18

Z tych zestawień widzimy, że największą dynamikę w ostatniem ćwierćwieczu wykazuje aluminjum. Jest to metal, którego wzrost spożycia zwiększył się wielokrotnie i rozwija się nadal, inne zaś oddawna znane metale, albo tylko utrzymują swoje pozycje (miedź) albo też są wyraźnie w okresie cofania się ich zastosowania w technice

1    spożyciu.

b) Aluminjum. Dotychczasowa produkcja przemysłowa aluminjum metalicznego opiera się na elektrochemicznej metodzie tlenkowej i składa się z dwóch okresów: fabrykacji tlenku glinu (A1₂O_b) i jego elektrolizy, dającej aluminjum surowe (hutnicze). Wyjściowym surowcem w tej produkcji jest minerał boksyt, przyczem w liczbach okrągłych potrzeba 4 kg boksytu do wyprodukowania

2    kg tlenku glinu, z tej ilości zaś otrzymujemy 1 kg aluminjum. Do przerobu używane są boksyty tak ubogie w Al.,0, (poniżej 50%), jak i bogate (powyżej 75%). Złoża boksytu są naogół rozpowszechnione na kuli ziemskiej, szczególnie zaś obficie są eksploatowane we Francji, St. Zjednoczonych A. P., Węgrzech, Jugosławji, Indjach Wschodnich Brytyjskich i Holenderskich, Italji, Grecji, Z. S. S. R., Gujanie.

Pomocniczemi surowcami są: ług sodowy i energja elektryczna, których rozchód zależy od stopnia czystości boksytu i stosowanej metody.

Aluminjum metaliczne względnie jego stopy, mogą być wytwarzane przez zastosowanie jednej z trzech metod: elektrolitycznej, chemicznej i termicznej. Dla pierwszych dwóch metod surowcem wyjściowym jest przedewszystkiem tlenek glinu; dla metody termicznej — boksyt, gliny lub tlenek glinu.

Praktycznie cała dotychczasowa przemysłowa produkcja aluminjum opiera się na metodzie elektrolizy tlenku glinu i stosuje jako materjały pomocnicze związki fluorowe (kryolit i t. p.) w ilości około 5—8%, elektrody węglowe w ilości około 600 kg na tonnę i energję elektryczną w ilości 16000 do 22 000 kWh na tonnę metalicznego aluminjum. Uzyskiwany tą drogą metal zawiera 99,5—99,7% Al. Rafinowanie aluminjum drogą przemysłową doprowadziło do uzyskania czystości 99,993% Al (metoda Chemicznego Instytutu Badawczego w Warszawie).

Najważniejszą cechą aluminjum jest jego lekkość, ponieważ jest on prawie trzykrotnie lżejszy od żelaza względnie miedzi. Obok małego ciężaru właściwego (2,7) charakterystyczną dla aluminjum jest jego bardzo duża przewodność elektryczna; pod tym względem ustępuje on tylko srebru i miedzi. Przy uwzględnieniu tych dwóch własności wynika, że kabel aluminjowy o tej samej przewodności co i miedziany waży około 50% ostatniego.

Aluminjum jest odporne na działanie atmosfery, wody, związków organicznych i kwasów o określonych stężeniach. Na rynku aluminjum hutnicze spotykane jest w formie bloczków, wlewków, płyt do walcowania, wałków i tulei do ciągnienia i fabrykacji rur. Wszystkie te półprodukty podlegają dalszej przeróbce technologicznej bądź jako aluminjum czyste, bądź jako stopy aluminjum w drodze odlewania, kucia, walcowania, przeciągania i t. p. na odlewy