Magazyn6G601

458

POLSKA

zamknięty, wobec czego musiał pozostać w Szwajcarji, gdzie władze udzieliły mu opieki.

W 1833 zawiązała się w Bernie „Młoda Polska", placówka narodowa potężnej organizacji międzynarodowej „Młoda Europa" i natychmiast przeszczepiona została na grunt emigracyjny do Francji. Pionierami „Młodej Polski" byli wszyscy przywódcy radykalizmu emigracyjnego. W przeciągu dwóch lat „Młoda Polska" ogarnęła szerokie sfery uchodźtwa, głosząc hasło oswobodzenia wszystkich ziem dawnej Rzeczy pospol i tej i odbudowania niepodległej Polski o ściśle demokratycznym ustroju.

W Brukselli funkcjonował Komitet Zjednoczenia Emigracji, reprezentujący poważną liczbę 3 000 członków. Już po upływie dwu lat, gdy na czele Komitetu stanął Wor-cel, okazało się, że liczba członków i wpływy Zjednoczenia zmalały niepomiernie; przyczyną tego były tarcia międzyorganizacyjne, wobec których Worcel ogłosił 10. VII. 1848, że Zjednoczenie przystępuje do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i tern samem przestaje istnieć jako samodzielna organizacja.

Towarzystwo Demokratyczne Polskie powstało 17- HI- 1832. Program zawierał obok postulatów natury narodowej, postulaty natury socjalnej. Mimo przykrości jakie spotykały Towarzystwo i mimo ekskluzyw-ności jego ideologji liczba członków stale wzrastała. Członkowie sekcyj obierali corocznie władzę naczelną zwaną Centralizacją Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. 4. XII. 1836 ogłosiła Centralizacja t. zw. Wielki Manifest Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, precyzujący całe credo polityczne i społeczne organizacji. Centralizacja prowadziła energiczną propagandę w kraju, starając się przygotować jak najpodatniejszy grunt dla przyszłego powstania.

Kolo osoby Adama ks. Czartoryskiego skupiało się Stronnictwo Monarchistyczne, budujące swój program niepodległościowy na dawnych tradycjach i dążące do odrodzenia potężnego i niepodległego Królestwa Polskiego. Negocjacje dyplomatyczne Czartoryskiego miały przedewszystkiem za zadanie przygotować dla przyszłej wojny powstańczej grunt na międzynarodówki arenie.

Liczba zwolenników kandydatury Czartoryskiego do przyszłego tronu polskiego wzrastała. Postulat ten umieściło w swoim programie Towarzystwo Fundatorów i Przyjaciół „Trzeciego Maja", najpoważniejsze i najliczniejsze ugrupowanie monarch. ■ styczne, wyrosłe na gruzach Związku Jedności Narodowej, a noszące do pewnego czasu nazwę Towarzystwa Insurekcyjno-Mo-narchicznego. Towarzystwo „Trzeciego Maja" wchłonęło w 1843 niemal cały obóz monarchistyczny i ustaliło ostateczne formy organizacyjne.

Z pośród przywódców emigracji polskiej największy autorytet i wpływy posiadał niewątpliwie Adam Czartoryski. Liczyły się z nim wszystkie dwory i rządy europejskie. Szanował go cały naród polski bez względu na przekonania polityczne. Agenci i emisa-rjusze Czartoryskiego przemierzali wzdłuż i wszerz całą Europę. Książęca kancelarja dyplomatyczna interesowała się wszelkiemi zagadnieniami politycznemi.

We wszystkich trzech zaborach powstawały organizacje, których zasadniczym celem było wywołanie wybuchu powstania. Najbardziej radykalnym ośrodkiem stał się Poznań. Centralizacja wysłała tam w 1845 generała Ludwika Mierosławskiego, który miał ustalić termin wybuchu powstania na rok 1846; bezpośrednio potem zawiązał się Komitet Międzydzielnicowy Związku Narodu Polskiego.

11. Ziemie polskie w dobie popowstaniowej.

Systemy reakcyjne rządu petersburskiego po roku 1831, które w Królestwie Polskiem krępowane były względami polityki zagranicznej, na terenie t. zw. „ziem zabranych" rozwinęły się w całej pełni. Polaków pozbawiono wszelkich urzędów publicznych, język polski usunięto z administracji i sądownictwa, szkoły polskie przekształcono na rosyjskie, uniwersytet wileński i liceum krzemienieckie zostały zamknięte. Dla podkreślenia, że „ziemie zabrane" stanowią integralną część imperjum rosyjskiego, amnestja carska nie obejmowała uczestników powstania, pochodzących z tych ziem. Niezależnie od prześladowań natury politycznej, stosowano represje religijne, których zadokumentowaniem był ukaz 6. IV. 1839 znoszący Kościół grecko-katolicki na Litwie i Rusi.

Mimo groźnego rozpętania reakcji, ruch wolnościowy ogarnął „ziemie zabrane" niemal równocześnie z Królestwem Polskiem. Jako przedstawiciele Stowarzyszenia Ludu Polskiego działali tutaj Szymon Konarski