maistre o papiezu029201

292

nauką i wspólnictwem filozofów zadają chrześciaństwu ciosy tak śmiertelne, iż wszystkoby upaść musiało, coby było śmiertelnćm. Niedługo ludy barbarzyńskie z północy zalewają cesarstwo rzymskie, przychodzą niejako pomścić męczenników, a zarazem mo-żnaby sądzić, że chcą stłumić i tę religią, za którą tyle ofiar poległo; ale przeciwnie się dzieje. Ulegają sami wpływowi tej bo-skićj religii, która prowadzi ich do cywilizacyi, i przenikając wszyst kie ich inslytucye, daje początek wielkiej europejskićj rodzinie i jej monarchii, o której świat dotąd żadnego nie miał wyobrażenia. Tymczasem chmury ciemności wloką się za śladem, jaki barbarzyńcy odznaczyli, atoli światło wiary jaśniejszym na tćm tle czarnem połyskuje blaskiem, a sama umiejętność ześrodkowa-na w* kościele, nie przestaje wydawać znakomitych swego wieku mężów. Szlachetna prostota owych czasów, świetniejących ogro-mnemi charakterami wydała ludzi, i owe wieki każdy wyźćj stawi nad mądrość pozorną ich bezpośrednich następców. Za tych to czasów w^ryrodziła się owa nieszczęsna szyzma, która przywiodła kościół do smutnej konieczności, szukania swego widomego naczelnika przez lat czterdzieści. Ta plaga ówczesna, jest dla nas cenną w historyi. Służy nam za dowód, że tron św. Piotra jest niezachwiany. Jakież urządzenie ludzkie oparłoby się tej próbie, która wszakże nie była niczem w porównaniu ziemi, jakim miał kościół w przyszłości ulegać.

XIII. Luter się zjawia. Kalwin idzie w jego ślady. W chwili szaleństwa, którego przykładów nie widział ród ludzki, i którego następstwem była natychmiast rzeź 30-letnia, ci dwaj ludzie nikczemni z pychą sektarską, gminną, i obyczajami karczemnemi 1), ogłosili reformę kościoła i w rzeczy samćj zrejormowali go, nie wiedząc nawet co mówią, albo i co robią. Gdy ludzie bez powołania ośmielają się reformować kościół, wówczas nadają potworną postać swemu stronnictwu, a kościół prawdziwy, jest tylko zmuszony bronić się i czuwać nad sobą. Toż samo właśnie miało miejsce, bo nie masz prawdziwćj reformy nad tę, którą czytamy w soborze Trydenckim. Tymczasem owa mniemana Lutra reforma, powstała po za obrębem kościoła, bez prawideł, bez powagi, a wkrótce i bez wiary, to jest została taką, jaką ją dzisiaj widzimy. Ale przez jakieźto straszliwe wstrząśnienia nie przecho-

2) „Po szynkowniach, wspominano na wyścigi zabawne anegdoty o łakomstwie księży: naśmiewano się z księży, z potęgi Papieża i t. d, (List Lutra do Papieża datowany w d. S. Trójcy 1513, wspominany przez P. Roscoe w dziele Hist. de Lćon X in 8vo tom III Appendii N. 149 str, 152.) Można się spuścić na Lutra, co się tyczy pierwotnych kazalnic reformy.