page0080

71

Ren

myślę postawione kraje, Ren wpądającemi doń rzekami łączy się z środkowe mi Niemcami, Francyją, Belgi ją i Niderlandami, jego ujście zaś, naprzeciw Wielkiej Brytanii, do jednego z najbardziej ożywionych mórz, wysokie handlowe nadaje mu znaczenie. Kanałem Ludwika, Ren łączy się z Dunajem, inne zaś kanały, przez Rodan i Marne jednoczą go z południową Francyją. Już Rzymianie po utrwaleniu swych zdobyczy nad Renem, myślili uczynić go żeglownym. Od XIII wieku Ren dla chciwości feudalnych władzców i innych duchownych i świeckich książąt, otworzył obfite źródła zysków. Wprawdzie zawiązany potem związek miast nadreńskich i wprowadzone w czyn przepisy celne, oswodziły nieco żeglugę; mimo to jednak, dowolność w wykonywaniu prawa przeładowywania i składów niektórym miastom, jak Moguncyja i Kolo-nija służące, wiele na -swobodny rozwój handlu i żeglugi wpływały. Pierwszy wniosek zaprowadzenie wolnej żeglugi po Renie uczynił dyrektoryjat francuzki na kongresie rasztadzkim. Napoleon I podniósł znów tę myśl i zawarł umowę z Niemcami, lubo ta dopiero w d. 1 Listopada 1805 r. weszła w wykonanie. Odtąd żegluga po Renie, jeżeli nie zupełnie wolną, to przynajmniej pewnemi przepisami określoną została, lubo zamknięcie żeglugi w Holtandyi, nowe żegludze tej postawiło tamy. Dopiero w r. 1810 Napoleon oswobodził ją i w Hollandyi, i zmusił arcykanclerza elektora do zrzeczenia się na korzyść Francyi przysługującego mu prawa zwierzchnictwa nad żeglo-wemi stosunkami Renu. Po upadku Napoleona, traktatem paryzkim, zapewniono swoboda pływania po Renie wszystkim narodom, czemu wszakże rząd hollenderski oparł się i w r. 1815 zniósł zapewnioną przez Napoleona wolność żeglugi. Uregulowanie więc tej kwestyi pozostawiono kongresowi wiedeńskiemu. Wyznaczona tu kommissyja rozpoczęła w d. 15 Sierpnia 1816 r. swe narady w Moguncyi; lecz i tu nie wszystkie trudności osunąć się dały. Dopiero w r. 1830, po oderwaniu się Belgii, rząd hollenderski skłonniejszym stał się do ustępstw. Skreślone statuta żeglugi po Renie, zatwierdziły wszystkie państwa rzece tej przyległe. Ważniejsze warunki pomienionego traktatu, są: zniesienie wyłącznego prawa przeładowania towarów w Moguncyi i Kolonii; zapewnienie wolnej żeglugi dla państw nad Renem, Menem i Neckarą położonych; równomierne rozłożenie cła na górnym i niższym Renie; wyznaczenie kommis-syi zbierającej się r.iz na rok w Moguncyi i ustanowienie czterech inspektorów do rozsądzania zajść mogących sporów. Prawo to z d. 17 Lipca 1831 r. w wykonanie wprowadzone, dotąd jest obowiązującem. Na rozwój żeglugi po Renie, korzystnie jeszcze oddziałał ustanowiony związek celny Niemiec, jako też umowa w r. 1837 pomiędzy rządem niderlandzkim a Prusami zawarta, tudzież zaprowadzone w r. 1841 uproszczenia co do przesyłki towarów i wzajemnego tychże kontrollowania. Kiedy w r. 1844 Kolonija i Antwerpija koleją żelezną z morzem połączone zostały, rząd hollenderski, obawiając się ziniejszenia dochodów tranzytowych, postanowił z swej strony niektóre poczynić ustępstwa, co spowodowało zaprowadzenie stałej odtąd taryfy. Obecnie dwie opłaty pobierane są na Renie: opłata rekognicyjna od statków 50 i więcej centnarów ładunku znoszących i cło od wagi towarów. Ta ostatnia opłata, za wspólnem porozumieniem się państw udział w żegludze biorących, od r. 1851 znacznemu jeszcze uległa obniżeniu. Znaczniejsze przystanie na Renie są pod Strasburgiem, Kehl, Spirą, Manheim, Moguncyją, Biberich, Koblenz, Koloniją, Dusseldorf, Emmerich, Dortrecht, Utrecht, Rotterdamem i Amsterdamem. Oprócz łych zbudowano jeszcze wiele pomniejszych przystani zimowych. Znacznego rozwoju nabyła żegluga po Renie przez zawiązanie towarzystw do przewozu