page0082

72 S. DICKSTEIN.

pienia pewności względnej przez pewność bezwzględną, w kierunku ścisłym i oznaczonym ku absolutowi. Kant w krytycyzmie swoim odkrył to wzniosłe dążenie ludzkości do absolutu, wskazując konieczność, jako kryteryum prawdy; następne szkoły filozoficzne, głównie Fich-tego i Schellinga, utrwaliły to wielkie dążenie. Urzeczywistnienie tego dążenia stanowić odtąd będzie o przeznaczeniu ludzkości.

Jakkolwiek w dotychczasowem dążeniu absolut jest raczej dopiero przedmiotem uczucia, pozwala jednak wprowadzić do działań ludzkich odpowiadające mu cele powszechności i rzeczywistości bezwzględnej. Takiemi są już zmiany zbawienne, zaprowadzone przez reformę filozoficzną w religii, moralności, polityce i wiedzy ludzkiej. Nowa rzeczywistość absolutu ujawniła się w „Lidze cnoty^u (Tugend-Bund); nawet prawdziwe motywy „Świętego przymierza^ (Sainte Alliance) — odnieść można, według Wrońskiego, do wielkich rezultatów filozofii krytycznej, a zwłaszcza do rzeczywistości absolutu, objawiającej się w uczuciu.

Lecz absolut w uczuciu nie różni się w istocie od prostego przeczucia absolutu, który jest podstawą religii chrześciańskiej, — przynajmniej w jej czystości pierwotnej. Przeczucie to w chrystyanizmie służyć mogło jedynie do rozwoju prawd moralnych, kładąc nawet tamę rozwojowi prawd spekulacyjnych, z obawy, by bezbożność nie zachwiała podstawami religii. Przeczucie wszakże nie wystarcza i nie może powstrzymać wielkiego dążenia ku bezwzględnej pewności wiedzy, to jest do naukowego urzeczywistnienia absolutu, przez uczynienie go przedmiotem poznania. Ideał ten jest ostatnim celem ludzkości, kresem, do którego dojść musi ludzkość dla zdobycia owocu stworzenia. Dwa jeszcze nastąpić winny okresy rozwoju: w pierwszym należy ustalić naukowo rzeczywistość absolutu, czyniąc go przedmiotem wiedzy; w drugim należy poznać nietylko rzeczywistość absolutu, lecz i sam absolut. W pierwszym poszukiwanie prawdy stanie się najwyższym celem czynów ludzkich; wszystkie inne cele będą podrzędne. Realność subjektywna wiary podniesie się do wysokości prawdziwej religii przekonania. To, co było danem człowiekowi, jako religia objawiona, stanie się religią stwierdzoną (prouvće); będzie to nowy chrystyanizm, któremu nadać można nazwę „sehelianizmu^w.

Obok tego celu najważniejszego nastąpi odpowiednie przekształcenie porządku politycznego, moralnego, ekonomicznego i filozoficznego.

Co do porządku politycznego, to dążenia państw będą skierowane jedynie ku bezpieczeństwu publicznemu, ku gwarancyi praw, jako środka osiągnięcia prawdy. Władza najwyższa, bezwzględna, ustanowiona z łaski Bożej, przez antycypacyę absolutu w religii, będzie znowu powszechnie przychylnie przyjęta; będzie ona wszakże absolutną o tyle.

http://rcin.org.pl