page0246

236

rody operują wzrokiem, dotykiem, słuchem, to znaczy zmysłami extrospekcyi. Temu odróżnieniu przeciwstawiam, że w każdej nauce są tylko dwie rzeczy: wrażenia i towarzysząca im świadomość. Wrażenie należeć może do świata wewnętrznego lub zewnątrznego z przyczyn wypadkowych, nie zmieniając swej istoty; wrażenie zewnętrzności jest wrażeniem społecznem, które dzielimy z naszymi bliźnimi; jeśli wywołujący je bodziec zawarty jest w naszym układzie nerwowym, wrażenie staje się indywidualnem, ukrytem dla wszystkich z wyjątkiem nas samych, stanowi mikrokosm obok makrokosmu. Jakież może to mieć znaczenie, skoro cała różnica zależy od po-zycyi zajętej przez bodziec? Ale oto mówią nam: istotnie istnieją dwa sposoby by dojść do poznania przedmiotów, od wnętrza i od zewnątrz, te dwie drogi przeciwstawiają się jak wierzch i spód materyału. W tern to znaczeniu psychologia jest nauką wnętrza, i rozpatruje spód materyału, którego nauki przyrodnicze obrachowują, ważą i mierzą wierzch. I jest to tak dalece prawdą, dodają, że jedno i to samo zjawisko występuje pod dwiema absolutnie, radykalnie róż-nemi formami, stosownie do tego, czy rozpatrywać je z jednego lub drugiego z tych punktów widzenia. Każda myśl nasza, zwracają nam uwagę, jest w łączności ze szczególnym stanem naszej materyi mózgowej; myśl nasza, oto strona subjektywna, duchowa, odpowiedni proces mózgowy—to strona objektywna i materyalna.

http://rcin.org.pl