page0246

242

Palmieri^x), który atomom przyznawał rozciągłość tylko wir-tualną, fizyk i inżynier Hirn²), Carbonnelle ^s), oraz E. von Hart-mann *). Materya, tak naucza Hartmann, składa się z atomów jako z ostatecznych swych cząstek. Atom jednak to nic innego, tylko siła, czysta siła. Wprawdzie ludzie utrzymują, że siła może istnieć tylko w jakimś podmiocie, ale to twierdzenie jest niezrozumiałe, bo nikt wskazać nie potrafi, czem jest materya jako ów rzekomy podmiot sił; natomiast można wyrozumieć siłę jako jestestwo samodzielne. Siła bowiem, to przyciągani© lub odpychanie ześrodkowane w jakimś punkcie. »System aller gleichzeitigen aktuellen und potentiellen Kraftausserungen mit gleichem Durchschnittspunkt ist das, was man gewóhnlich eine »Centralkraft« nennt, was man aber besser (mit Redtenbacher) eine »Dynamide« nennen sollte«⁵). Świat zatem cały jest w gruncie rzeczy systemem dynamid czyli ośrodków sił przyciągających i odpychających.

§ 39. Krytyka dynamizmu.

Przeciwko atomizmowi dynamistycznemu można skierować znaczną część zarzutów, które były podniesione przeciwko atomizmowi mechanistycznemu. I w tej bowiem hypotezie znika wszelki czynnik wewnętrzny różnicy specyficznej między jestestwami. Nadto atomizm dynamistyczny znosi całkowicie przemiany substancyalne w przyrodzie, jakie np. w syntezach chemicznych spotykamy, gdyż musi on uznawać, że atomy są wewnętrznie niezmienne. To rzecz pewna, iż proste ułożenie się dwóch atomów jednorodnych obok siebie, wyposażonych w dodatku w siły jednakowe, dać nam może ciało tylko pozorni©

‘) Palmieri: Institutiones philosophicae. Romae 1875, c. II, thc-sis XVI.

^s) Hirn: Analyse ólementaire de l’Univers. 6-e esąuisse str. 133 n. Podług Nys’a Cosmologie str. 570.

*) Carbonnelle: Les confrns et de la philosophie. III. ód. t. I. ch. II, str. 91.

*) Hartmann: Die Weltanschauung der modernen Physik. Leipzig (Haacke) 1902, str. 204 nastp. System der Naturphilosophie. 1907. (Bad Sachsa in Harz), str. 106 nastp.

⁵) Hartmann: Weltanschauung j. w. str. 206.

http://rcin.org.pl