page0479

POGRANICZE POŁUDNIOWE

Świadczy to o starym (sprzed kolonizacji wołoskiej), choć z pewnością bardzo rzadkim osadnictwie polskim i słowackim w Karpatach (Stieber 1948-1949).

Nazwy głównych górskich pasm granicznych — Sudetów i Karpat — uważa się za przedsłowianskie. Podobnie jest z Beskidem, który w spolszczonej formie brzmi Bieszczad.

Mniejsze wzgórza, doliny itp. nazwy swe otrzymywały w czasach masowego osadnictwa, a więc od XIII w. Bardzo często były to nazwy związane z gospodarką, z użytkowaniem danego terenu, np. Dolina Strążyska od strąga 'bramka w zagrodzie dla owiec', por. rum. strunga. Inny typ nazw wskazuje na właściciela, np. Kasprowy Wierch 'należący czy użytkowany przez Kaspra', Połonina Caryńska 'połonina, tj. górska hala należąca do wsi Caryńskie', Antałówka (hist. Antolówka, Jantałówka itp.) 'polana Antoniego'. Nazwy przełęczy górskich związane były z najbliższym miasteczkiem lub wsią, np. Przełęcz Dukielska, Przełęcz Małastowska.

Nową potrzebę nazwania obiektów górskich stworzyła turystyka. Powstało wiele nazw charakteryzujących góry (a także stawy, wzniesienia, przełęcze, dolinki itp.), takie jak Żółta Turnia, Ostry Szczyt, Czarny Staw, Dolina Za Bramką. Dalszy rozwój turystyki doprowadził do stworzenia gęstej sieci mikrotoponimów, takich jak nazwy ścieżek, szlaków turystycznych, schronisk, dróg wspinaczkowych itp. Nazwy takie nierzadko mają charakter pamiątkowy, np. Wrota Chałubińskiego, Droga Stanisławskiego

ANTROPONIMIA

Stare nawiązania polsko-czesko-słowackie w antroponimii obrazuje zasięg sufiksu -ula w nazwach kobiet (Zaręba 1965; zob. mapa 1). Formy odmężowskie (rzadziej odojcowskie), takie jak Stańkula, Budzów skuła, spotykane są na Podhalu, w dużej części Śląska, ponadto w gwarach laskich i słowackich, i świadczą o archaicznym charakterze tego pierwotnie feminizującego sufiksu.

Wpływy czeskie na pograniczu południowym spotyka się w historycznych nazwach osobowych w ziemi kłodzkiej, np. Hlawacz, Bohdal, Hrzegorz. Podobnie w XVII-wiecznej antroponimii Rybnika trafiały się nazwiska Beran, Brdil, Hlinka, Holy itp.

Antroponimia Polski południowej od Nowotarszczyzny na wschód jest przedmiotem systematycznych badań J. Bubaka (1970-1971, 1992

475