page0481

POGRANICZE POŁUDNIOWE

rodzaj nazw kobiet (odojcowskich, rzadziej odmężowskich), a mianowicie na -anka, rozpowszechniony w historycznych gwarach połu-dniowopolskich, gwarach wschodniosłowackich, zachodnich i środkowych łemkowskich. Nazwy te w źródłach historycznych notowano niekiedy w polskiej postaci fonetycznej ze zwężeniem -a- jako - onka (Zajączonka, Czapucionka).

W XV1-XIX w. do najpopularniejszych imion męskich na polskim pograniczu południowo-wschodnim należały: Adam, Andrzej, Antoni, Augustyn, Bartłomiej, Benedykt, Błażej, Dominik, Fiłip, Franciszek, Gabriel, Grzegorz, Hieronim, Jakub, fan, Jerzy, Józef, Kasper, Krzysztof, Ludwik, Lorenc i Wawrzyniec, Łukasz, Maciej i Mateusz, Marcin, Marek, Michał, Mikołaj, Paweł, Piotr, Sebastian, Stefan i Szczepan, Szymon, Stanisław, Tomasz, Wacław i Więcław, Walenty, Wincenty, Wojciech. Zestaw ten zbliżony był do listy najpowszechniej używanych męskich imion sąsiednich Słowaków: Adam, Gaśpar, Jakub, Jan, Jozef, Juraj, Kriśtof, Laurenc // Vav-rinec, Lukaś, Martin, Matej, Matuś, Michał, Ondrej, Pavel, Peter, Stanislav, Simon, Stefan, Tomas, Valentin. Zarówno Polacy, jak i Słowacy czerpali z zasobu chrześcijańskich imion, przejętych w wersji łacińskiej (niekiedy niemieckiej). W tym samym czasie zestaw imion łemkowskich o najwyższej frekwencji przedstawiał się następująco: Andrej, Dmytr(o), Fedor, Hawryło, Iwan, Łukacz, Matwi(e)j, Michał, Mykoła(j), Ołeksa, Osyf, Paweł, Petr(o), Stefan, Semen i Symon, Wasyl. Językowa postać tych imion nawiązuje do tradycji staro-cerkiewno-słowiańskiej (a dalej — greckiej), podobnie jak imiona na całej Ukrainie.

W antroponimii łemkowskiej od XVI do XIX w. daje się zauważyć wyraźna tendencja dostosowawcza do sąsiednich systemów nazewni-czych: polskiego i słowackiego. Językowo i kulturowo Łemkowie pozostali związani z obszarem wschodnim (obrządek greckokatolicki i prawosławny), zapożyczali jednak od zachodniosłowiańskich sąsiadów nie tylko imiona (Franciszek, Florian, Stanisław, Wojciech, Kazimierz, Krzysztof, słowac. Hawoł 'Gaweł'), ale i wzory identyfikacyjne: imię + nazwisko. Elita łemkowska (duchowieństwo i wójtowie) wzorowała się na ukształtowanym już w XVI w. systemie polskim, który bazował na nazwiskach typu przezwiskowego i nazwiskach odmiejscowych. Szerokie rzesze chłopstwa miały system nazewniczy podobny do sąsiedniego ukraińskiego i słowackiego, gdzie zasadniczą rolę odgrywały patronimika.

477