tpn 1 22481701

Morze Bałtyckie i Morze Czarne

napisał

Stefan Rudnicki.

Morze Bałtyckie jest odgałęzieniem' oceanu Atlantyckiego. Zamknięte archipelagiem duńskim, posiada niektóre cechy mórz przybrzeżnych. Półwyspy: skandynawski i jutlandzki odsuwają je jednak tak daleko wgłąb kontynentu europejskiego, że uznać je należy za morze śródziemne, chociaż bardzo płytko tylko zalewa wnętrze nie-ckowatego zagłębia bałtyckiej tarczy. Kanały Skagerrak i Kattegat., tudzież cieśniny: Sund Wielki i Mały Bełt łączą morze Bałtyckie z morzem Niemieckiem.

Trzy wielkie zatoki: Botnicka, Fińska i Rygska, cztery mniejsze: Gdańska, Pomorska, Lubecka i Kilońska, oraz mnóstwo innych małych zatok urozmaicają wybrzeża Bałtyku, powodując morfologiczne różnice różnych części jego wybrzeży.

Południowe wybrzeża Bałtyku, ogółem łagodnymi łukami zarysowane, zaczynają się na zachodzie brzegiem szlezwicko-holsztyńskiin. Pojezierze tutejsze opada ku morzu brzegiem na ogół dość płaskim i złożonym głównie z gliny morenowej. Liczne, głęboko w ląd się wciskające, o workowatych zakrojach zatoki (Fohrde), przypominają pozornie fjordy, nie mają wszakże ich głębokości i ukształtowania. Dalsze ku wschodowi wybrzeże wendyjskie (między zatoką Lubecką a Pomorską) odznacza się silnie rozwiniętymi wałami nadbrzeżnymi, które towarzyszą w pewnej odległości rąbkowi dyluwialnych pojezierzy i zmuszają rzeki do zmian kierunku przed ujściem. Morze, przedarłszy w kilku miejscach przybrzeżny wał, utworzyło tutaj kilka obszernych lecz płytkich zalewów (Bodden). Ich dziwacznie zarysowane i powikłane brzegi kontrastują wybitnie z zewnętrznem, nieraz prostolinijnem wybrzeżem głównem. Pierwotny jego przebieg okazują zewnętrzne brzegi półwyspów (jak n. p. Darss) i wysp Zingst, Rugii, Uzny (Usedom), Julinu (Wollin). Podniesienie poziomu morza