tpn 1 22482101

STEFAN RUDNICKI: MORZE BAŁTYCKIE I MORZE CZARNE 303

Lód tworzy się na morzu Bałtyckiem obficie każdej zimy. Zatoka botnicka i wschodnia część fińskiej są od listopada do maja zamarznięte. U brzegów Szwecyi, Estonii i Kurlandyi zamarza morze także bardzo często i zamyka tamtejsze porty na cały miesiąc. Nawet w południowej części Bałtyku i w morzu Bełtów utrudnia lód żeglugę w czasie wszystkich ostrzejszych zim.

Zjawiska ruchowe na morzu Bałtyckiem jako na zamkniętem morzu śródziemnem są zaledwie słabem odbiciem podobnych zjawisk na otwartych oceanach. Fale Bałtyku dochodzą tylko do wysokości 3 m; mimo to są dla żeglugi przykre i niebezpieczne. Mianowicie wskutek ograniczonej przestrzeni krzyżują się tutaj w czasie burzy różne systemy fal i powstaje nieregularne kotłowanie. Zjawisko przypływu i odpływu występuje na Bałtyku bardzo słabo. W Bełtach i w Sundzie wynosi wysokość przypływu 006—062 m, na południo-wem wybrzeżu Bałtyku nawet w czasie nowiu i pełni tylko OOl— 0-11 m. W Helsingforsie dochodzi różnica między najwyższym a najniższym stanem wody tylko do 0.028 m. Natomiast zdarzają się na morzu Bałtyckiem wielkie zmiany poziomu wskutek wiatrów, opadów, różnic temperatury etc. Ogółem stoi poziom Bałtyku wyżej aniżeli poziom oceanu wskutek mniejszej gęstości wody i ustawicznego dopływu słodkiej wody z rzek. Im dalej na pn. wschód, tern wyższy poziom. Engelhardt wykazał, że poziom zatoki Botnickiej (Ha-paranda) stoi o 14 cm wyżej aniżeli Bełty, a o 37 cm wyżej niż Skagerrak. Nowsze niwelacye i’osyjskie pouczyły, że między Kronsztadem a Rewlem wynosi różnica poziomów 12 cm. Ogólny poziom Bałtyku jest według badań Rosena 15 cm wyższy od poziomu Ska-gerraku.

Peryodyczne wahnienia poziomu morza Bałtyckiego wywołane są przedewszystkiem wahaniami temperatury. Wahania poziomu, z tej przyczyny powstające, dochodzą tylko do 32 mm. Nieco większe wahania wywołują opady powietrzne. W Kronsztadzie waha się poziom o 218 mm z minimum w marcu, maximum we wrześniu, co odpowiada rozkładowi opadów’ w dorzeczu Newy. U wybrzeży szwedzkich i niemieckich przypada minimum w kwietniu i maju, inaximum w lecie, gdy ilość opadów jest największa. Wahania te wynoszą w Travemunde 1L4, w Swinemiinde 13'9 cm. Odkryto także na Bałtyku peryodyczne wahania poziomu zgodne z 35-letnimi peryodami Brucknera.

Nieperyodyczne wahnienia poziomu wywołują w morzu Bałtyckiem wiatry. Panujące wiatry zachodnie podnoszą poziom morza od Kilonii do Arkony o 13 7 cm. Gwałtowne burze piętrzą wody u brzegów południowych o 2—3 m ponad zwykły poziom. W czasie