107
nie potrzebuje dla zrozumienia żadnych objaśnień, tak że można było powiedzieć, iż głuchoniemi posługują się temi samemi migami i znakami, które przy niemem porozumiewaniu się Indyjan amerykańskich od zatoki Hudsona do zatoki mexikańskiej były w użyciu. Wszak i pewien głuchoniemy Anglik zdołał się za pomocą swych zwykłych znaków porozumieć z Lapończykiem w jednej z bud kuglarskich. Na-koniec i owa nieszczęśliwa Laura Bridgemann, głuchoniema i ocie-miała, pozbawiona przeto wszelkiej zewnętrznej nauki, co jednaic słusznie wątpliwości podlega, miała takichże samych używać migów, jakiemi się i inni ludzie posiłkują D.
W czasach pierwotnego rozwoiu mowy rozporządzał przeto człowiek znaczną ilością środków do udzielenia swej myśli a że w nim z wszystkich istot największy leży popęd do towarzyskiego pożycia, toteż naj wie cśj czuł potrzebę porozumienia się w jakikolwiek bądź sposób ze swoim bliźnim. A pomimo to jest rzeczą nadzwyczaj trudną wyjaśnić sobie początek mowy. Zamiaru udzielenia swych myśli komuś drugiemu za pomocą głosowego narządu nie można mu żadną miarą przypisywać, gdyż na to byłby musiał wiedzieć o tern, że głos może w ogóle do udzielenia myśli posłużyć. Nawet i wtedy, gdyby pierwszy mówca z pierwszem określonem brzmieniem jakąkolwiek myśl był połączył, toby się jednak nie mógł był spodziewać, iż będzie zrozumianym, gdyż z podobnem brzmieniem da się wszelka inna myśl połączyć2). Wyjaśnienie tój ciemnej i zawilej sprawy nie byłoby możliwem, gdyby każdy z nas nie musiał się raz sam z owego stanu niemoty dobywać i wyrabiać. Każde dziecko musi na nowo przechodzić wszystkie usiłowania ludzkości w celu zdobycia sobie mowy, z tą tylko różnicą, że przykład i wychowanie pozwala mu przeskoczyć mniej lub więcej znaczną ilość pośrednich ogniw. Rozbudzenie się zi ozumienie mowy i tworzenie się jej można więc śledzić na każdćm dziecku na nowo. Do zbyt pohopnych i przesadnych twierdzeń L. Deigera należy i to, że wynajdywanie nowych słów już więcej nie ma miejsca. Młodzi Amerykanie mogliby go właśnie czegoś przeciwnego nauczyć. Nazwa stronnictwa Locofoco, tajnego stowarzyszenia Klukskluks, i nowej sekty religijnej Mormoni, są dowol-nemi wynalazkami a wyrazy szurlemurle na nazwanie napoju
x) Tuj-lor. Urgesehichte der Mens-cheit, str. 21, 44 69, 86 â– ) Steinthal. Psychologie und Spracawissenschaft. Berlir. 1871. str. 84
i 370.