WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH540 I

524

że jak dziki, nie ma nawet większej wartości, jak np. dla podziału czasu kółko porzucone z rozbitego zegarka.

Objawy kulturowe Ameryki powstały więc niezawiśle z własnój siły, a co jeszcze ważniejsze, kultura lądu północnego i południowego rozwinęła się samodzielnie bez wzajemnego zetknięcia się i twórczego wpływu, albowiem Mewi kanie wiedzieli tak mało o państwie Inkasów, jak Peru wdanie o wspaniałościach Tenocktitlanu lub Palenqu’u. Znajomość geograficzna Azteków sięgała aż do jeziora Nikaragua, nie dalej; do ow^Tej granicy sięgała jeszcze ich mow^Ta lub tez dotarły pojedyncze gromady osadników, mówiących językiem nahuatl. Z drugiej zaś strony, wrndług doniesienia słabo uwierzytelnionego, Inka Huayna P a-pak miał mieć wiadomość o zjawieniu się brodatych przybyszów⁷ (pod Baiboa 1513) na wybrzeżach daryjskiego międzymorza od cichego oceanu, Zważywszy jednak, że wkrótce przed odkryciem Ameryki peruwiańscy Inkasowde zdobyli Quito (1487) i dalszemu ich rozprzestrzenieniu się żadne większe przeszkody na zawadzie nie stały, to bez napadu Europejczyków byłoby może w 16 i 17 wieku zetknięcie się południowo i środkowo amerykańskich ludów kulturow⁷ych nastąpiło, oraz wymiana wzajemna ich cywilizacyjnych zdobyczy. Ponieważ oddalenie Mexiku od miasta Kuzko 630 mil niem. wynosi, gdy tymczasem Babylon, Nimwe, Ateny, Sidon i Tyr twlko 70 — 170 mii od miasta Memfis nad Nilem oddalone były, to tak znaczne oddalenie obu ognisk amerykańskiej kultury od siebie przekonywa nas, że pod względem ułatwienia postępu tejże, przy jednakowych nawet zdolnościach mieszkańców’, świat nowy o wiele niepomyślniej był ukształtowany niż wschodnia połowa ziemi.

W nowym świecie wywierały jeziora lądowe, przedewszystkiem górskie, pociąg niezwykły na ludy jego kulturowe. Dawniej upatrywano nad jeziorem Titikaka, chociaż niesłusznie, pierwotną siedzibę kultury ąuichua; pod panowaniem późniejszych Inkasów znajdowały się jednak tamże owe sławne warsztaty tkackie, które Kumbi. czyli najcieńsze materyi z wełny Llamy wyrabiały ¹). W jeziorach Anahu-aku przeglądały się piramidy Świątyń Tołteków, nad jeziorem Guata->ita przechowywano świętości ludów^T Clnbcha, a z jego to brzegami wiąże się powieść o złotym panu (el dorado), który w jego falach, Kąpiąc się, złoty proszek z swych włosów spłukiwał. Na wyspach jeziora Pete w Guatemali osiedli po zburzeniu państwa ilayapan w roku

i) J. AcosSa. ELst. ni.turalyn.oral. lit. IV, cap. 41. uladiid 1792. T. Ii, str. 284.

http://rcin.org.pl