WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH592 I

576

okolicach na biało ^]) w innych zaś na czerwono. Wojny wypowiedzenie. następuje zwykle po długiej walnej naradzie. Taką naradę u ludu Ban, opisuic Kaufmann ²) następnie: _?,0na odbywa się późno wieczorem i trwa długo w noc; przybywa na nią każdy naczelnik ze swoim ludźmi, wszyscy w zupełnem uzbrojeniu. Młodzież zasiada szerokim kołem, a naczelnicy stają po środku i wyliczają koleino wszystkie wyrządzone przez wroga krzywdy. - Wszystko słucha w milczeniu. Wtedy rozpoczyna się narada, jak dalszym krzywdom za-pobiedz, czy przez wojnę, czy przez układy. Dla nadania większój siły swemu słowu, uderzają bronią o ziemię i skaczą w około; kto mocniej krzyczy ten najczęściej przepiera swe zdanie, a gdy wojna zostanie postanowioną, naznaczonym bywa dzień jej rozpoczęcia/¹ Te wojuy nie są jednak nigdy tak krwawe i straszne, jakby ktoś sądził. Napadają na siebie najprzód lżejszą bronią, a skoro tylko parę ludzi otrzyma rany lub padnie, cofaią się i zaczynają układać. Jeżeli nie nastąpi zgoda za cenę kilku krów zwykle lub innych drogocennych przedmiotów, to wojna rozpoczyna się na nowo. Tam gdzie Murzyni niewolnikiem nie kupczą, nie robi się ieńców; rikt nie żąda i n:e daje łaski. Inaczej rzecz się ma w tych okolicach, gdzie kupczenie niewolnikiem w największym jest rozkwicie, a polowanie na niego odbywa się na szerokie rozmiary, jjak np. na zachodzie i w środkowych ziemiach. Tam wsie i miasta ulegają zniszczeniu, a mieszkańcy wraz z bydłem popadają w niewolę. Zwycięzcy me popełniają wprawdzie zwykle na zwyciężonych takich okrucieństw, jak np. Malaj czy cy lub pokolenia amerykańskie, lecz w okolicach despotyczne rządzonych i przez władzców w pobudzeniu wojpwniczóm nieustannie utrzymywanych, zdarzają się niekiedy rzeczy, przypominające krwiożercze zwycięzkie obchody Malajczyków. Siły wojenne, występujące zwykle do walki, nie są znaczne, niekiedy wynoszą zaledwie sto ludzi; tylko państwa despotyczne, żądne zdobyczy, wystawiają nieraz armie, 15 — 30,000 ludzi liczące.

W małżeństwie panuje wielożeństwo. Każdy bierze tyle żon ile utrzymać może, i czym więcej ich kto ma, tym większe posiada znaczenie, przez co i żona z losem swoim się godzi. Z tych żon zajmuje tylko jedna miejsce właściwej pani domu, inne są jej pomocnicami, nie wiele wyższemi od sług. Każda z żon zajmuje z dziećmi

^x) Ka brzegach Gwinei. Isert, Reisen nach Gwinea. Benin I79n, sir. 69, ²) Kaufmann, Schilderungen aus Centralafrika, str. 92, 154, 155.

http://rcin.org.pl