WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH649 I

otwartego morza; ile razy wiec więzień wstrząśnie swą geograficzną kratę więzienną, ludy zachodu wzdrygają się lękając o swój spokój.

Z powodu swego bogactwa odnóg posiada nasza część ziemi naj-większą długość brzegów w porównaniu do powierzchni. Otóż, jak to nowa i piękna mapa E. Be lim’a *) rozmieszczenia ludności w Europie ujawniła, na lądzie naszym, z wyjątkiem „landes“ francuzkick, maremmów włoskich i „żelaznych wybrzeży-' Jutlandyi. liczba mieszkańców zgęszcza się zawsze więcej na wybrzeżach morza aniżeli w^t głębi kraju. Owa mapa uczy nas jeszcze i tego, że każde wzniesienie powierzchni jest przeciwne zgęszczeniu ludności, czyli ją niejako rzadszą czyni. Nie jest to zatem bez głębokiego znaczenia, źe z wszystkich części świata Europa właśnie najmniejszą średnią w^ryso-kość posiada ²), zbliżenie się zaś ludzi w⁷ przestrzeni jest niezbędnym warunkiem wzrostu kultury.

Do naszych szczęśliwych zarysów wybrzeży łączą się jeszcze i pomyślne meteorologiczne warunki, jakichby sobie najlepszy nawet znawca rzeczy mógł tylko życzyć. Trzez głębokie werźnięcie się morza w ląd wszystkie przeciwieństwa zostają złagodzone, a ciepło w^t taki sposób na pory roku rozdzielone, że znośne lata następują po łagodnej zimie a na południu Irlandri myrt, wawrzyn, kamelia i pomarańcza przez cały rok na otwartem powietrzu wytrwać zdołają. Również i pobieżny rzut oka na mapy z liniami równej ciepłoty Dove’go wystarcza zupełnie do przekonania nas, że z wszystkich części świata jedna Europa cieplejsze lata i łagodniejsze zimy pod tymże samym stopniem szerokości posiada. Podobnież i równiejszemu- rozdziałowi deszczów sprzyja nieskończenie więcej półwyspowa smukłość i kierunek wielkiej osi naszej części świata. Tam gdzie brzegi od północy ku południowi się rozciągają a wiatry morskie, deszczem brzemienne, bezpośredni o na stokach wysokieh gór, jak np. na -wschodnim brzegu Australii lub zachodnim Ameryki, wilgoć sw^rą osadzaią, następuje po drugiej stronie ich grzbietów pas ziemi bezdeszezowy, jak to ma miejsce w owych właśnie okolicach. Kie podobnego nie zdoła się zdarzyć w⁷ Europie, gdzie atlantyckie deszczowe chmury nieraz na nasze zmartwienie północną Europę aż do Rosyi osłaniają, nie będąc wstrzymane przez poprzeczne łańcuchy gór, stawiające przeszkody równemu rozdziałowi padającego deszczu. Nasze główne pasma gór, Alpy

^a) Ergaetizungskeft N° 35, tab. 2 P et er ni a n n s. Mittheilungeu. -) A.. Humboldt. Klei-e Schrifteu. T- f, sir. 438.

http://rcin.org.pl