080

COACHING1 MENTORING W PRAKTYCE

CZĘSCII. OPROGRAMOWANIE KLIENTA

• Generalizacje to inaczej uogólnienia. Polegają na przypisaniu wszystkim zjawiskom jakiejś kategorii, jednej wyjątkowej cechy lub grupy cech. Mechanizm ten tworzy fałszywą zależność pomiędzy jakimś wydarzeniem, przeżyciem lub doświadczeniem jednostkowym a spodziewanym, uznawanym za absolutnie pewny, rodzajem innych zjawisk, które muszą nastąpić, jako skutek, zdaniem autora takiego przekonania. Charakterystyczne są tu stwierdzenia: zawsze, wszystko, każdy, za każdym razem, nigdy itp.

Przykłady:

-    W Polsce w lecie jest zawsze kiepska pogoda, dlatego...

-    Bogaty, więc nieźle kombinuje.

-    Wszyscy mężczyźni myślą tylko o jednym.

-    Do serca mężczyzny trafisz przez żołądek.

-    Dobrze wychowani ludzie nie zachowują się agresywnie.

Rozważmy ostatni przykład. Istnieje kategoria „dobrze wychowanych ludzi”, nie wiemy, jakie kryteria o tym decydują, jednak jest to generalizacja zakładająca, że dobre wychowanie wyklucza agresywność. Podobnie jest z agresywnością, nic mamy definicji tego pojęcia, zatem nie wiemy, co rozmówca ma na myśli. To charakterystyczny przykład myślenia w kategoriach „Wszyscy jacyś są zawsze jacyś".

• Zniekształcenia polegają na zbudowaniu fałszywej zależności, pominięciu innych, często równie istotnych zależności i wprowadzeniu w ich miejsce nowej zbitki pojęcio-wej, która ma tłumaczyć tę nową zależność. Zdaniem osoby ujawniającej to przekonanie będzie to wyjaśnienie lepsze, pełniejsze, bliższe prawdy lub jedynie słuszne.

Przykłady:

-    Bez gwarantowanej pogody nie ma wakacji...

-    Gdyby uczciwie można było się dorobić, to każdy byłby bogaty.

-    Na pewno myślisz o mnie, że jestem...

-    Zapomniałeś o naszej rocznicy, już mnie nie kochasz.

-    Dobrze wychowani ludzie nie zachowują się w ten sposób.

Rozważmy znowu ostatni przykład. Nie wiemy ani kim są dobrze wychowani ludzie, jakie czynniki decydują o dobrym wychowaniu, nie wiemy również, co znaczy zachowanie „w ten sposób” oraz jak jedno wynika z drugiego. Sugestia jednak jest tak zbudowana, że postuluje, iż ktoś, o kim się mówi, zachował się niedobrze, niewłaściwie, być może nawet karygodnie [nie wiemy jak], nie jest dobrze wychowany [nie wiemy, co to znaczy], powinien poczuć się skarcony [nie wiemy za co] lub winny [nie wiemy czego] oraz zmienić zachowanie lub porzucić dotychczasowe [nie wiemy jakie oraz co zamieniać na co].

159