17

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: 0

istona Policji w Polsce -

- iLibrary Reader

Strona 17/228

IU I ł*ii »    Ut

łwniiiallit>il<>un

1.1. Orgaruacy) b«f»«ttństvia państwa w okresie wczesnopostomtom, r«btca dzidiucoiwgo i mtrui(h« anowej

gnieźnieńskiego w 1339 roku w następujący sposób: „Król polski jest panem wszystkich ziem składających się na królestw polskie i komu chce je nadaje i komu chce odbiera" Oznaczało to zwierzchnictw Korony nad wszystkimi ziemiami polskimi, nawet pozostającymi poza bezpośrednią kontrolą, a także oddzielenie władzy osobistej króla od praw i władzy Koron)^- Królestwa Polskiego Tym samym sprawy państwowe przestawały być przedmiotem prawa prywatnego, a stawały się zagadnieniem publicznoprawnym.

Nowa organizacja państwa polegała na oddzieleniu Korony Królestwa Polskiego od króla oraz przyjęciu zasady niepodzielności i niezbywalności terytorium państwa polskiego niezależnie od ich aktualnej przynależności państwowej. W pierwszej połowic XV wieku, kiedy nastąpiła integracja kraju i powstał jednolity organizm państwowy, ostatecznie oddzielono urzędy dworskie od ziemskich, a ich funkcje od zadań centralnego zarządu państwowego.

| Na szc/ebłu centralnym funkcje policyjne wykonywał marszałek. Urząd marszałka dworu był znany na Śląsku już w XIII wieku, co było spowodowane wpływami czeskimi na tym terenie. Później urząd ten został przyjęty na krakowskim dworze książęcym. Marszałek występował wówczas wspólnie z tzw. podmarszałkiem w grupie podrzędnych urzędników dworskich.

Znaczenie marszałka wzrosło niepomiernie za panowania Kazimierza Wielkiego. W czasie uroczystości państwowych i dworskich marszałek poprzedzał króla, niosąc laskę będącą oznaką władzy. Marszałek przejął również większość kompetencji komornika. Według Z. Wojciechowskiego trzeba to łączyć z wpływami węgierskimi na dworze królewskim². Do powinności marszałka należał nadzór i zarząd dworu oraz organizacja ceremonii. Ponadto marszałek zajmował się sprawami sądowymi dotyczącymi dworzan. Na przełomie XIV i XV wieku stał się on najw-ażniejszym urzędnikiem w najbliższym otoczeniu króla. Uprawnienia marszałka obejmowały również sprawy ogólnopaństwowe, wykraczając daleko poza sferę zadań dworskich.

W XV wieku marszałek coraz częściej używał tytułu ..marszałek koronny* (oficjalnie od 1409 roku) i miał swego zastępcę - marszałka nadwornego. Nadal łączył w swoich kompetencjach zadania dworskie i ministerialne (centralne), był odpowiedzialny za bezpieczeństwo osobiste monarchy i porządek publiczny w jego otoczeniu - w’ najszerszym rozumieniu tego słowa. Obok funkcji policyjnych powierzono mu uprawnienia sądownicze - w ścisłym zakresie terytorialnym i rzeczowym. Dysponował sądem marszałkowskim (składającym się. poza marszałkiem, z sędziego, pisarza i asesorów), który działał w miejscu pobytu króla i w odległości mili wokół i orzekał kary zarówno za przestępstwa pospolite, jak i polityczne.

Hi tlona państwa i prawa Mili da poimy XV wirku, red. I Budach. Waraawa 1957. * 388. Z. WaKwchowdcb Pa/utwopolskie w wiekach średmeh [Htejt ustroju, Waramw 1918. t. 241.

F* Ite!ix iLibrary Reader

16 - Paint

09:16