356

358 Wiek państw narodowych

dzy dwoma krajami), Jerozolimę podzielono między Izrael a Jordanię, chociaż wiele innych państw nie uznało formalnie tego układu.

Te wydarzenia wpłynęły w znacznym stopniu na opinię publiczną w krajach arabskich. Traktowano je jako klęskę rządów arabskich, co w ciągu następnych lat doprowadziło do wielu przewrotów. Uważano je również za porażkę Wielkiej Brytanii, której bez strat udało się wycofać urzędników i swoich żołnierzy, ale odbyło się to w warunkach wzbudzających podejrzenia i wrogość po obydwu stronach konfliktu. W krajach arabskich przeważała opinia, że polityka brytyjska w gruncie rzeczy wspierała syjonistów: zachęcając do imigracji żydowskiej, rząd brytyjski nie zamierzał wziąć na siebie jej skutków dla Arabów, nie chciał też jej powstrzymać, zanim doprowadzi do ich podporządkowania czy wywłaszczenia, a w każdym razie nie próbował ograniczyć szkód, do jakich prowadziła. Z kolei Stany Zjednoczone traktowano jako siłę działającą wyłącznie na korzyść syjonistów.

Niemniej jednak Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych zachowały silną pozycję. Rząd izraelski, w któiym dominującą postacią był Ben Gurion (1886-1973), odmówił przyjęcia większej liczby arabskich uciekinierów. Jednakże zarówno rządy brytyjski, amerykański, jak i izraelski uznały, że prędzej czy później uciekinierzy zostaną wchłonięci przez ludność krajów, w których znaleźli schronienie, i że da się osiągnąć jeśli już nie pokój, to w każdym razie jakiś stały modus vivendi między Izraelem a jego sąsiadami. Tymczasem rząd izraelski główny wysiłek skierował na uzasadnianie przyjmowania wielkich liczb żydowskich imigrantów z Europy Wschodniej i z krajów arabskich. Doprowadziło to do zmiany struktury ludności; w 1956 roku wśród 1,6 miliona mieszkańców arabscy muzułmanie i chrześcijanie liczyli 200 tysięcy, a więc jakieś 12,5 procent. Znaczna część ziemi należącej do Arabów dzięki różnym zabiegom prawnym została przejęta pod osadnictwo żydowskie. Chociaż obywatele arabscy Izraela mieli prawa polityczne, to jednak nie w pełni należeli do kształtującej się tam społeczności narodowej. Ruch ludności do Izraela wpłynął również na państwa arabskie. W pokoleniu urodzonym po 1948 roku dawne społeczności żydowskie krajów arabskich praktycznie zniknęły; Żydzi z Jemenu i z Iraku przenieśli się głównie do Izraela, z Syrii, Egiptu i Maghrebu do Europy i Ameryki Północnej a po części także do Izraela; jedynie w Maroku była licząca się społeczność żydowska.

W ciągu kilku następnych lat centrum kryzysu politycznego i sporów stanowić miał nie konflikt arabsko-izraelski, lecz inne kraje, w któiych Wielka Brytania zajmowała specjalną pozycję: Iran, znajdujący się poza wschodnimi granicami świata arabskiego, gdzie naqonalizacja brytyjskiej kompanii naftowej spowodowała międzynarodowy kryzys, oraz Egipt. Tutaj Wielka Brytania miała wciąż znaczną swobodę działania. Po sporach na temat brytyjskiej polityki