362

364 Wiek państw narodowych

nia polityki niezaangażowania i skupiania wokół siebie bloku podobnych neutralnych krajów arabskich, z którymi świat zewnętrzny musiał się układać jako z całością. Jednym z przejawów tej polityki było nawiązanie bliskich stosunków z głównymi przedstawicielami idei niezaangażowania - Indiami i Jugosławią. Innym, bardziej dramatycznym, stało się zawarcie w 1955 umowy na dostarczanie broni do Egiptu przez Związek Radziecki i jego sprzymierzeńców. Umowa ta złamała kontrolę nad dostawami broni do Izraela i jego arabskich sąsiadów, jaką Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Francja starały się utrzymać.

Polityka neutralności w sposób niemal nieunikniony wywoływała wrogość wobec Egiptu i jego sprzymierzeńców krajów, których interesy te działania naruszały. Mocarstwa zachodnie musiały się co najmniej liczyć z przeszkodami i ograniczeniami w realizacji swoich planów politycznych i gospodarczych; nie mogły już kontrolować problemu Izraela ani innych problemów, tak jakby tego pragnęły. Stany Zjednoczone jednoznacznie rozumiały odmowę przyłączenia się do zachodniego przymierza obronnego na Bliskim Wschodzie w okresie zimnej wojny jako równoznaczną z przystąpieniem do bloku wschodniego. Apel o neutralność i ściślejszą jedność pod egidą Egiptu skierowany przez Abd an-Nasira do ludów arabskich ponad głowami rządów stanowił zagrożenie dla wszystkich państw arabskich reprezentujących inne opcje polityczne: szczególnie dla Iraku, który po powstaniu paktu bagdadzkiego stał się głównym zwolennikiem przymierza z Zachodem; życie polityczne w tym kraju zdominowała osoba Nuriego as-Sa’ida (1888-1958), który od arabskiej rewolty w czasie pierwszej wojny światowej odgrywał ważną rolę w arabskiej idei narodowej. Powstanie silnego rządu egipskiego, mającego własne źródło dostaw broni oraz znaczny wpływ na postawy Palestyńczyków i innych Arabów, zostało uznane przez Izrael za zagrożenie dla jego pozycji. Z kolei lokalne antagonizmy pogłębiały wrogość państw zachodnich: Stanów Zjednoczonych z powodu ich związków z Izraelem, Wielkiej Brytanii z powodu jej członkostwa w pakcie bagdadzkim i Francji z powodu zachęt i pomocy, jakiej Egipt jej zdaniem udzielał algierskiej rewolucji, zmierzając do stworzenia niezaan-gażowanego świata arabskiego.

Między rokiem 1955 a 1961 doszło do serii kryzysów, w których wszystkie te czynniki odegrały jakąś rolę. W 1956 roku Stany Zjednoczone, które sugerowały, że udzielą Egiptowi pomocy finansowej na wielki projekt irygacyjny (Wysoka Tama w Asuanie), niespodziewanie wycofały swoją ofertę. W odpowiedzi rząd egipski równie bez zapowiedzi znacjonalizował Kompanię Kanału Sueskiego i przejął administrację kanału. Wywołało to zaniepokojenie użytkowników Kanału, którzy obawiali się, że swoboda korzystania z niego podlegać będzie politycznym uwarunkowaniom. Rządy brytyjski i francuski uznały posunięcie Egiptu za akt wrogości zarówno z powodu ich udziału w Kompanii, która Kanał zbudowała i posiadała, jak i z powodu wzrostu popularności Abd