378

380 Wiek państw narodowych

feddanów. Część z tego rozdzielono między chłopów. Skutki takiego postępowania byty dalekosiężne, ale nie zawsze odpowiadały one oczekiwaniom. Potęga wielkich właścicieli i rodziny królewskiej z politycznego punktu widzenia została złamana. Ich dochody przekazano drobnym właścicielom oraz dzierżawcom, natomiast grupa pomiędzy nimi - właściciele średnich gospodarstw - pozostała nietknięta.

W Syrii podobny proces zapoczątkowano w 1958 roku. Maksymalna wielkość własności została ograniczona, kontrakty rolne spisano na nowo z korzyścią dla dzierżawców i arendarzy; ustalono minimalną płacę dla robotników rolnych. W pierwszych latach nie dało się tego systemu wprowadzić równie efektywnie jak w Egipcie, ponieważ biurokrata nie była przygotowana do podjęcia tej pracy, nie istniał pełny spis własności ziemskiej, a siła polityczna właścicieli ziemskich wciąż jeszcze była nienaruszona. Również w Iraku przyjęto podobne zasady po przewrocie wojskowym w 1958 roku. Nim jednak rewolucja wyłoniła stabilną grupę rządzącą, posiadającą jasne i uzgodnione poglądy na temat organizacji społeczeństwa, w ciągu pierwszych lat między panującymi toczyły się spoiy, czy ziemia przejęta przez państwo winna pozostać w jego rękach i być przez nie uprawiana, czy też należy ją rozdzielić między drobnych właścicieli.

Biedni i bogaci w mieście

Wzrost liczby ludności, migracje ze wsi do miasta i rosnąca w siłę coraz liczniejsza burżuazja narodowa - właściciele ziemscy, kupcy, właściciele i dyrektorzy fabryk, urzędnicy państwowi i armia oficerów - wszystko to miało wieloraki wpływ na charakter życia miejskiego. Wraz z uzyskaniem niepodległości lokalna klasa średnia przeprowadziła się do dzielnic zamieszkanych wcześniej głównie przez Europejczyków, a migranci ze wsi wprowadzili się na opuszczone przez nich miejsca albo do nowych dzielnic. Prowadziło to do zmiany obyczajów i stylu życia; klasa średnia przejmowała wzorce życia obcokrajowców, a migranci wiejscy - obyczaje miejskiej biedoty.

W Maghrebie proces przejmowania przez nowocześnie wykształcone warstwy społeczne centrów miast od obcokrajowców rozpoczął się jeszcze przed uzyskaniem niepodległości, w latach czterdziestych i wczesnych pięćdziesiątych. Segregacja ludności miejskiej uprawiana przez protektorat francuski w Maroku, a także w Algierii i - w mniejszym zakresie - w Ihnezji, ulegała likwidacji, a niepodległość przyspieszyła ten proces. Europejczycy odeszli zabierając kapitały, a nowi władcy - urzędnicy, właściciele ziemscy i związani z nimi kupcy - wprowadzili się na ich miejsce. W Kairze i Aleksandrii segregacja nigdy nie była całkowita, istniały jednak dzielnice o charakterze bardziej europejskim niż egipskie, i to właśnie ich kształt ulegał zmianie. Szersze otwarcie dla Egipcjan