360

A HibUl. IM1U.1 ,Vv»« .•»•»»«.--u, r ), buui :uO ISBN D4H1II ł-7. © by »N TOS >«}

360    11 RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW KWASY I ZASADY

Bronstcda. aniony natomiast zasadami. Podobnie jak w przypadku wody iloczyny ich Stężeń są w danej temperaturze stałe

w temp. 298 K (25 C) w temp. 223 K (-50 C) w temp. 273K

w temp. 298 K (25 C)

— Oi.o- ■ <'oh = 10 ¹⁴ Kunim ⁼ Cnh; Cnh; “ 10 ^ł"

A^kufi = ChjF- ■ G*, ^{& 8} • 10"” K.lHCNl =    fCN-

^hhjSo.1 = ch.so; Giso; = 2,4 ■ 10 ¹

Dysocjacja kwasów i zasad w rozpuszczalnikach protonowych niewodnych następuje w analogiczny sposób, jak w roztworach wodnych. Przy danym stężeniu elektrolitu stopień jego dysocjacji zależy silnie od właściwości rozpuszczalnika. Kwas octowy dysocjuje w bardzo małym stopniu w bezwodnym kwasie siarkowym (rozpuszczalniku wytwarzającym w czasie uutodysocjacji bardzo mocny kwas H.SO]. mocniejszy od kwasu octowego, i bardzo słabą zasadę HSO..). natomiast jego dysocjacja jest kompletna w ciekłym amoniaku (rozpuszczalniku wytwarzającym w czasie uutodysocjacji kwas NIP', słabszy od kwasu octowego i mocną zasadę NIK)

CH.COOH + NH, - CH.COO • NH]

Zachowanie się kwasu octowego w dwóch wymienionych rozpuszczalnikach stanowi ilustrację ogólnej zasady dotyczącej protonowych rozpuszczalników, zgodnie z którą najmocniejszym kwasem, jaki może być obecny w roztworze, jest kwas stanowiący produkt autodysocjacji danego rozpuszczalnika. W bezwodnym H>S0₄ jest to kwas H SOj, w ciekłym amoniaku kwas NH]. W tym ostatnim przypadku wprowadzone cząsteczki ClliCOOU jako kwasu mocniejszego od Nil, ulegają całkowitej dysocjacji. całkowicie znikają, a na ich miejsce powstają jony CHjCOO^- i NH].

Jon NH* jest słabym kwasem i wobec tego w ciekłym amoniaku większość znanych kwasów ulega całkowitej dysocjacji. Gdybyśmy badali zachowanie kwasu octowego i kwasu siarkowego w tym rozpuszczalniku me moglibyśmy określić, który z nich jest mocniejszy, a który słabszy. Obydwa ulegają bowiem całkowitej dysocjacji. Powiadamy, ze ciekły amoniak „wyrównuje" moc większości kwasów. Woda działa również wy-równująco, ale tylko na kwasy mocniejsze od HjO*, takie jak H_;S0₄, HCI, HCI0₄. W wodnych roztworach kwasów słabszych niż H -.O *. a więc np kwasu octowego, fosforowego czy boi owego, możemy wyznaczyć ich stopień dysocjacji. zawsze mniejszy od jedności, i obliczyć stale dysocjacji. a więc scharakteryzować ich moc kwasową. Woda jest rozpuszczalnikiem „różnicującym" w stosunku do wymienionych kwasów. Jeszcze lepszym rozpuszczalnikiem różnicującym kwasy jest bezwodny H>SO₍. Jon H.SO,' powstający w czasie jego autodysocjacji jest kwasem mocniejszym od HCI i HCI0₄. co pozwala na zróżnicowanie mocy obu tych kwasów w bezwodnym H_:S0₄.

Wyrównywanie i różnicowanie mocy w różnych rozpuszczalnikach zachodzi również w pizypadku zasad. Ogólna reguła stwierdza, że najmocniejszą zasadą, jaka może być obecna w roztworze, jest zasada stanowiąca produkt autodysocjacji danego rozpuszczalnika.