410

412 Wiek państw narodowych

odwetowe w krajach, w których Palestyńczycy mieli jakąś swobodę działania. W 1969 roku dzięki pośrednictwu egipskiemu doszło do ugody między rządem libańskim a OWP; na jej podstawie ustalono granice swobody działań palestyńskich w południowym Libanie. W następnym roku w Jordanii doszło do poważnych walk między armią a palestyńskimi ugrupowaniami powstańczymi. Wydawało się nawet, że przejmą władzę w kraju. Rząd jordański zdołał narzucić porządek siłą, kładąc tym samym kres swobodnym wystąpieniom grup palestyńskich; po raz kolejny mediacja Abd an-Nasira doprowadziła do pokoju.

Wkrótce potem Abd an-Nasir niespodziewanie umarł. Niezwykłe sceny podczas jego pogrzebu, miliony ludzi płaczących na ulicach, z pewnością coś oznaczały; trudno było w każdym razie wyobrazić sobie Egipt czy świat arabski bez jego osoby. Śmierć tego przywódcy oznaczała koniec epoki, którą charakteryzowała nadzieja na nowy, zjednoczony świat arabski.

Abd an-Nasira zastąpił jego dawny kolega - Anwar as-Sadat (1918-1981). Z początku wydawało się, że Egipt podąży wcześniej obraną drogą. Również w innych krajach zmiany lat 1969 i 1970 wyniosły do władzy osoby, które - jak się wydawało - będą kontynuować politykę naserowską lub bliską naseryzmowi. Co prawda ani w Maroku, ani w Tunezji nie doszło w tym czasie do żadnych zasadniczych zmian: przy władzy pozostał zarówno król Hasajn jak i jego otoczenie, a także Burgiba z jego Neo-Dusturem. Natomiast w Algierii już kilka lat wcześniej nastąpiła wymiana grupy rządzącej. Dalej ku wschodowi, w Arabii Saudyjskiej nadal panował król Fajsal, w Jordanii król Al-Husajn, a w krajach Zatoki lokalne dynastie. Natomiast w Libii, w 1969 roku, typowe ugrupowanie oficerów i radykalnych intelektualistów obaliło monarchię; po jakimś czasie w nowej grupie panującej wyłoniła się dominująca postać Mu^}ammara al-Kaz-zafiego (al-Kaddafiego)^L. W Sudanie podobna organizacja kierowana przez Dżafara an-Numajriego obaliła konstytucyjne rządy w 1969 roku. W Syrii władze baasistowskie mocno uwikłane w klęskę 1967 roku zostały zastąpione przez grupę oficerów, którym przewodził Hafiz al-Asad, również baasista, ale polityk bardziej ostrożny niż poprzednicy. Także w Iraku okres niejasnych koalicyjnych rządów oficerskich zakończył się, gdy w 1968 roku przejęła władzę bardziej spójna grupa powiązana z Baasem; Saddam Husajn stopniowo wyłaniał się tam jako najznaczniejsza postać. W Jemenie Południowym rok 1969 był krytyczny. Koalicję sił, która objęła rządy w momencie uzyskania przez kraj niepodległości, zastąpiła bardziej marksistowska grupa. Z kolei w Jemenie Północnym nie zaszła w tych latach żadna decydująca zmiana: koniec wojny

¹ Zgodnie z przyjętą tu polską transkrypcją uproszczoną dla języka arabskiego nazwisko libijskiego przywódcy winno być transkiybowane AI-Kazzafi (literacka arabska forma: al-Qaddafi). Jednak w zachodniej i libijskiej niearabskiej prasie przyjęło się zwykle oddawać dialektalńą wymowę libijską, co sprawia, że jest możliwa druga transkrypcja tego nazwiska: Al-Kaddafi.