8

316 Gwiazda wytrwałości

z trzydziestego pierwszego... I pamiętają. Lu* biąT Belgowie, wdzięczny naród. Nie zapomnieli. To nie francuski bourgeois ten sam za Bourbona co za Louis Filipa...

—    Czego nie zapomnieli? — wtrącił nie bardzo rozumiejący Sztum.

Staremu panu podniosły się zdumieniem siwe brwi wąskie.

—    Jak to czego? To młodzi się^pytają dziś, na emigracji, czego? A o czym to panowie mówili na początku? P o wstania nam nie zapomnieli. Ot co! Powstania! To nie pamiętacie, że tacy jak wy, w. noc listopadową, ciemno było jak dziś, dziś noc taka sama. O polską sprawę wtedy mniej szło jak o europejską... o ludów... o tę belgijską... Belgowie za broń chwycili... Wolność sami wzięli. Car odebrać chciał. Car! Nasze wojsko miało pójść. Na Belgię! Tłumić! — I poszło! Na Belweder!

Stary pan podniecił się nagle. Wyrzucał siewa w gorączce jakiejś, ożywieniu. Ożywienie zapadało w znudzoną już obojętność oficerów Iwanowski postrzygł uszami do Sztuma, mrugnął na Witka, Kłażewskiemu zdało się, że stary to przychwycił, więc starał się rozładować grzecznie:

—    Pan szanowny ma pamięć do historii...

—    Pamięć do historii? A cóż ja innego robię? Piszę, zbieram. Jak nie mam pamiętać... Ojciec umierał, pamiętam, wtedy. Pamiętam, umierał ojciec... Był listopad i było ciemno...

Wbiegła służąca, że strzały i że gwardie wyszły na ulicę. Bo koszary gwardii były najbliższe naszych. Potem do pani Rautenstrau-chowej, która mieszkała najbliżej, poszli powiedzieć... Ojciec umierał...

Sztum od kilku minut słuchał z podejrzliwą uwagą:

—    Przepraszam pana... może nie zrozumiałem... pan mówi, że ojciec pana... bardzo mi przykro, istotnie... że ojciec pana umarł... kiedy?... w rocznicę listopadową.?^

Stary bzłówiek’ zaprzeczył głową:

—    W rocznicę? W rocznicę już w Warszawie był Paskiewicz. W ten dzień właśnie. Nie w dzień, raczej w noc. W ową noc listopadową.

Sztum upewniał się:

—    W Noc Listopadową.

Stary człowiek kiwnął dumnie głową:

—    Tak, panie. W Noc Listopadową.

Sztum jeszcze się upewniał. Sztum był zawsze wielki pedant:

—    Zaraz, zaraz, więc jak? W noc listopadową, 29 listopada 1830 roku? Tysiąc osiemset trzydziestego roku — podkreślił słowo osiem. — W noc wybuchu powstania?

Stary człowiek skinął głową tak samo i spokojnie jakoś, z uporem:

—    Tak, panie. Mój ojciec, świeć Panie nad jego duszą, umierał właśnie wtedy, kiedy Wysocki, biedny Wysocki, szedł na Belweder.

Zapanowało kłopotliwe milczenie. Zza lady