9

B Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Interdysrypłmarny charakter pracy - wybrane problemy 19

1.3. Interdyscyplinarny charakter pracy - wybrane problemy

Praca uważana za sferę ludzkiej aktywności stanowi tę działalność, która pozostaje przedmiotem dociekań różnych dyscyplin. Przyjmują one rozmaite kryteria jej definiowania, stosują różnorakie podejścia metodologiczne i narzędzia przydatne w poznawaniu i badaniu pracy. Inne aspekty będą interesowały filozofię z jej etycznymi, estetycznymi problemami, a inne antropologię, pedagogikę, socjologię czy psychologię, tę ostatnią współcześnie interesują również problemy ergonomiczne, a także organizacji pracy.

Praca człowieka

Zasadne wciąż pozostaje .drzewo" ilustrujące interdyscyplinarny charakter pracy (rys. 2).

RÓŻNE POSTACIE PRACY

Rysunek 2. Interdyscyplinarne konteksty pracy (na podstawie: Nowacki, Jeruszka. 2004, s. 40)

20 Rozdaał 1 Praca ja ko kategoria naukowa

Rysunek 1 ukazuje akcentowany, wieloaspektowy charakter pracy człowieka, stanowi bowiem ona przedmiot zainteresowania wielu dyscyplin naukowych i jest interpretowana z różnych punktów widzenia (por. Wiatrowski, 2000, s. 15, 40), np. cech pracy, aktywnego i skutecznego udziału człowieka w procesie pracy, przygotowania człowieka do tego procesu, warunków, w których odbywa się praca człowieka itp.

1.3.1. Filozoficzne rozumienie pracy

Filozofia uważana za najbardziej ogólną, a zarazem racjonalną naukę, zajmuje się problemami dotyczącymi ogólnego obrazu świata i miejsca człowieka w tym ściecie, jego indywidualnych i społecznych ambicji, a także perspektyw rozwojowych. Człowiek stara się dostosowywać świat do swoich potrzeb. To zadanie społeczna nauka kościoła sprowadza do tezy „czyńcie ziemię sobie poddaną" (Wyszyński, 1957, Jan Paweł II, 1981, 1996). Działania człowieka na ziemi stały się podstawowym wymiarem jego bytowania (Jan Paweł 11, 1981, 1996). Dotyczy to pracy jako zjawiska, bowiem dzięki niej człowiek w wyniku swojej aktywności wciąż przekształca otaczającą rzeczywistość. Taki jest właśnie współcześnie pożądany model człowieka homo creator, dla którego są ważne takie cechy, jak: twórczość, przedsiębiorczość, inicjatywność. Cechy te w połączeniu z działaniem człowieka zmieniającym w procesie pracy świat materialny owocują nowymi dobrami, zaspokajającymi podstawowe - materialne oraz wyższe - kulturowe i duchowe potrzeby, które są podmiotem zainteresowania zarówno nurtu pragmatycznego, materialistycznego, jak i egzystencjalistyczne-go myślenia o pracy. Sprowadzają się one do wykonywania pracy, dzięki wyuczonym czynnościom, ukształtowanym w procesie edukacji, przekształcanym w umiejętności i sprawności. Dzięki nim powstają nowe wytwory, charakterystyczne dla pracy.

Nurty pragmatyczno-materialistyczno-egzystencjonalne sprowadzają się do działania człowieka w otoczeniu (przyrodzie), przez co unaocznia się teza, że praca poprzez wykonywanie czynności zmienia otoczenie (materię), czyniąc je bardziej przystępne, przyjazne człowiekowi. Analizując czynności praktyczne, William James (1842-1919) i John Dewey (1859-1952) stworzyli podwaliny pragmatyzmu, utożsamianego z materializmem utylitarnym (utylis - korzyści, wygoda). Jego odmianę stanowi materializm dialektyczny, upowszechniony przez Karola Marksa (1818-1883) i Fryderyka Engelsa (1820-1895), którzy pracę uważali za materialną (egzystencjalną) podstawę życia rozwijającą człowieka, a zmieniająca przyrodę. Dzięki pracy człowiek zmienia zarazem swoją naturę (Marks, Engels, 1968, t. 20, t. 23). Marksiści uznając pracę za pierwszy, podstawowy warunek