klsti167

194

i. Moszyński: kultuka ludowa słowia

Słowian jako jedyne niemal narzędzie do sprzętu trawy. Zanim jednak bliżej się nią zajmiemy, zaznaczyć należy, że na północno-wschodnich krańcach Słowiańszczyzny robi jej pewną konkurencję półko-sek (fig. 175—176). Narzędzie to, stanowiące do pewnego stopnia formę pośrednią między sierpem a kosą, używane było doniedawna, względnie używane jest dziś jeszcze, do sieczenia trawy na łąkach we wschodniej i północnej Wielkorusi (gub. orenburska, permska, wiatska, wo-łogodzka, archangielska i ołoniecka). Oprócz Wielkorusów używają go także Baszkirowie, Permjacy i Zyrjanie; a koloniści z Rosji zanieśli go daleko wgłąb Syberji i zapoznali z niem tubylców Ałtaju, Jakutów we wschodniej Syberji etc. Należałoby jednak sprawdzić, czy istotnie wszystkie półkoski syberyjskie pochodzą z Rosji europejskiej, bowiem niektóre typy chińskich i japońskich sierpów wykazują znaczne podobieństwo do omawianego tu narzędzia, a więc i w Azji mogło ono być znane oddawna.

175—176. Półkoski z Wielkorusi. 175. Gub. Perm. Wg N. S. Popova, 1. c., tabl. 11, fig. 7. — 176. Pow. Solvyćegda, gub. Vołogda. b. Wałek drewniany do prostowania półkoska. Źivajg Starina, t. 8, r. 1898, str. 27, fig. 21.

Półkosek miał widzieć przed półwiekiem W. Sieroszewski także gdzieś na Białorusi. Osobiście nigdzie go wprawdzie na polskiej Białorusi pomimo dość skrzętnych poszukiwań dotychczas nie znalazłem; jednak informacja Sieroszewskiego może być słuszną; zwłaszcza, o ile chodziłoby o północne krańce białoruskiego kraju. Bowiem półkosek, jako narzędzie służące do sprzętu zbóż, cieszył się doniedawna wiel-kiem wzięciem śród Litwinów kowieńskich i znany był m. i. w powiatach wiłkomierskim oraz jezioroskim na samem pograniczu Białorusi.

Z Litwy zasiąg półkoska zmierza w kierunku północnym i, przekraczając północną granicę kraju, obejmuje całą środkową oraz znaczną część wschodniej Łotwy. Sierp, jeszcze w ciągu XIII wieku używany w zachodniej Łotwie, cofnął się przed półkoskiem i kosą