klsti231

260

li. MOSZYŃSKI:

LUDOWA SŁOWIAN

nogórzu lub w Rodopach zwą się piórami; także paprzyca młyńska i wrzeciono wszędzie noszą jednakie nazwy; te same zresztą — co odpowiednie części żaren.

Tu i owdzie, a m. i. i u nas na południowych, górzystych krańcach Małopolski, można spotkać małe młynki wodne o kole pionowem, stanowiące pod względem rozmiarów przejście między żarnami ręcz-nemi a pospolitemi dziś wielkiemi młynami.

Dzieje młyna, rozwiniętego bardzo powoli i stopniowo z żaren rotacyjnych, dają nam doskonały przykład powolnej ewolucji narzędzia: naprzód ulepszająca się ciągle, coraz lżejsza praca rąk, wreszcie zaprzągnięcie sił przyrody do pracy.

wszechnie używane do tłoczenia oleju. Zwykle przygotowuje się z nich olej w ten sposób, że ziarna, zgniecione na rodzaj mąki, po lekkiem ich przy-prażeniu umieszcza się w mocnym płóciennym woreczku i poddaje silnemu ciśnieniu. Nafig.241 widzimy jedną z najprymitywniejszych olejarni, używaną przez Słowian północnych w Polsce i na

264. Nietylko jednak krupy lub mąkę można wyrabiać z nasion roślinnych. Niektóre nasiona jak np. lnu, konopi i maku bywają po-

241. Prasa do tłoczenia oleju. Polesie wołyńskie. śś — ściskacze, k kliny (w miarę potrzeby daje się ich więcej), n — naczynie, do którego spływa olej. Wg G. Kyrlego, ł. c., str. 135, fig. 23.

daje ]^_ugi Worek z nasieniem tywa •    .    . _{A x}.

umieszcza się tu w trójkątnej szczelinie między

dwiema deseczkami. Dzięki pobijaniu klinów, znajdujących się po obu stronach tych deszczułek, zostaje spowodowane zacieśnienie szczeliny, i wyciekający z worka olej spływa do podstawionego naczynia. Zupełnie podobne tłocznie są znane i poza krajami słowiańskiemi, a m. i. i w Azji; tak np. na wielkich wyspach Indonezji używa ich ludność do wygniatania trzciny cukrowej oraz do tłoczenia oleju z pewnych płodów roślinnych, zaś na wyspie Nias do rozgniatania orzechów kokosowych.

265. Po zapoznaniu się ze sposobami i narzędziami, służącemi do wstępnego przygotowania surowej żywności, możemy obecnie przejść do rozpatrzenia zasadniczych sposobów sporządzania pokarmów. Naprzód zwrócimy uwagę na t. zw. pieczenie. Rozmaite jego odmiany spotykamy u wszystkich ludów świata. A nawet