Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024131

Limit wydruku: 0

A. MlifceWsU. K*toir* frału r.-nr*t ZagaMah itttyMnt. Wuui»'4 J(«IS

ISBN *.*-01 HSłft M. O by WN PWN .Vitt

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

wspólnego. Takie zróżnicowanie stylistyczne widać na przykład w parach degrengolada - upadek; dementować - zaprzeczać; inklinacja - skłonność; konkluzja - wniosek; partycypować - uczestniczyć; renowacja - odnowienie; sukcesor

- spadkobierca; leader - przywódca*²*. Z rzadka zdarza się. że kwestionowany na początku wieku wyraz zapożyczony nabrał nacechowania potocznego, a jego polski odpowiednik pozostał neutralny, tak jak to się dzieje w parach cug -przeciąg, przewiew; feler - błąd. wada.

W 10% par można obserwować zróżnicowanie zakresowe między zapożyczeniem a jego rodzimym odpowiednikiem, przy czym niemal bez wyjątku wyraz obcy jest nacechowany przynależnością do zawodowych (rzadziej: do środowiskowych) odmian języka. Widać to w parach: absolucja - rozgrzeszenie; aksjomat - pewnik; denuirkacja - rozgraniczenie; fuzja - połączenie, zlanie się; kotulensowany - zagęszczony; period - okres; translokacja - przemieszczenie; we-ryftkacja - sprawdzanie; także (środowiskowo) produkcje - przedstawienia, występy, popisy, utwory.

W analizowanym materiale mamy także do czynienia ze zjawiskiem zróżnicowania frekwencyjnego w obrębie par lckscmów. Obejmuje co siódmą parę. przy czym mniej więcej jednakowo częste jest to, żc dziś rzadszy jest wyraz polski niż obcy, jak i zjawisko odwrotne. Pierwszy wypadek, czyli dzisiejszą rzadkość wyrazu polskiego w określonym znaczeniu, ilustrują np. rzeczowniki w parach audiencja - posłuchanie; eksport - wyw óz; emigrant - wychodźca; metro

- kolej podziemna; renegat - zaprzaniec. Czasem wyraz polski w ogóle wyszedł z użycia lub się nic przyjął, np. bukiet - równianka; impuls - /wcliop; postulat -wymagalnik czy metro - podziemka*²⁷. Wypadek drugi - współczesna rzadkość wyrazu obcego, zachodzi m.in. w parach: abominacja - obrzydzenie, wstręt; ekskursja - wycieczka ; ekspens - wydatek; kares - pieszczota.

W stosunkowo niewielu wypadkach można by mówić o synonimiczności wyrazu zapożyczonego i polskiego. Synonimami są zapewne wyrazy kompletny -początku lat 20. XX w. A. A Kryński pisze o nim z dezaprobatą w cytowanym poradniku z r. 1921. ..Pomiędzy innemi przybłędami cudzozicmskicmi w polszczyznic dziennikarstwo nasze daje przytułek wyrazowi angielskiemu leader, znaczącemu: wódz. dowódca, przewodnik (wym. lider). Chyba tylko chęć, albo raczej naiwna chętka obudzenia w kim podziwu wyrazem angielskim pobudzić może piszącego do oszpecania wyrażeń polskich takim wtrętem, który dla ogółu czytelników jest niezrozumiały i postacią swą przedstawia szereg martwych liter, jakąś łamigłówkę nie do rozwiązania bez pomocy obcego słownika [...). Zaznaczyć jeszcze trzeba [zc| dzienniki niejednokrotnie wyraz ten podają błędnic w postaci «lacdcr»" (s. 234). Autor przytacza też przykłady użycia tego nowego zapożyczenia, brzmiące bardzo współcześnie dla czytelników gazet z początków XXI w.:..Czartoryscy August i Adam. ich zięć t szwagier marszałek I'.ubontirski, dyplomatyczny larder (=teader) stronnictwa ", „Między innymi i laeder /nistępowców Świętochowski przemawia! w kwestii chełmskiej", „Woli mieć popleczników własnych, studiujących kamie rozkazów laedera". Historia ta dowodzi, iz należy być osi rożnym przy datowaniu zapozyczcń i ich znaczeń.

^,57 Wyrazy równianka.pochop i wymagalnik są notowane w słowniku warszawskim./wfcrewfor to prawdopodobnie neologizm proponowany przez. Kryńskiego (por jednak potoczną rosyjską nazwę noOseMKa kolej podziemna, metro').

Strona 172/293

*²ⁿ Jest rzecz;) ciekaw;), że wyraz leader, który właśnie w znaczeniu 'przywódca' jest bardzo często używany współcześnie i po r. 1989 stał się wyrazem modnym, został odnotowany w polszczyżnie już na

fi O 0

i Następna strona (Page Down) I