Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265854

M Łobocki. Wprownk«rt)e <!o metodologii boilt/ń jieilogogkznych, Kraków 2fli»

ISBN: 978-83-7587-163-0. i> by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 20U9

Wszystkie zasygnalizowane wcześniej zalety badań ilościowych i pomiarów nie mogą - rzecz jasna - przesłaniać także różnych niebezpieczeństw związanych z ich nadużywaniem w pedagogice i stosowaniem w sposób bezkrytyczny czy nader powierzchowny. Dzieje się tak często, gdy uważa się je za jedynie godne uznania metody badań w pedagogice, tj. z wyraźnym pomniejszaniem lub wręcz całkowitym wyeliminowaniem badań jakościowych.

3. Typy skal pomiarowych

Ogólna ciiarakitrystyka skal pomiarowych

Pomiar w pedagogice, podobnie jak w^r innych naukach, może być różnego rodzaju. Mówi się na ogół o czterech rodzajach pomiaru, nazywanych typami skal pomiarowych. Klasyfikacji takiej dokonał S. S. $tevens (1946, s. 670-680). Wyróżnił następujące skale: nominalną, porządkową, interwałową i stosunkową. Podstawowymi kryteriami ich podziału są - zgodnie z podaną poprzednio definicją pomiaru - określone reguły dotyczące sposobu przypisywania liczb badanym przedmiotom lub zdarzeniom. Ściślej wyrażając się, są nim określone operacje matematyczne i statystyczne, jakich używa się w ramach typu skali. Wyróżnione skale tworzą układ hierarchiczny, poczynając od skali najprostszej, a kończąc na skali bardziej złożonej. To znaczy, im wyżej położona jest jakaś skala w ow^;cj hierarchii, tym waęcej można wykonać operacji na liczbach uzyskanych w danym pomiarze.

Pragnąc ułacwić hardziej jednoznaczne rozróżnienie jednego typu skali od drugiego, podaję niżej twierdzenia sranowiące podstawowy zbiór postulatów' (warunków) dotyczących doskonałego pomiaru. Zaproponowane zostały one przez cytowanego już N. R. Campbella i powtórzone po nim z pewnymi poprawkami m.in. przez J. P. Guilforda i A. I.. Comrcya. Postulaty tc zgodnie z propozycją N. R. Campbella - (podane tu za: J. P. Guilfordem, 1954, s. II) są następujące:

1)    Albo a = b lub a * b.

2)    Jeżeli a - b, co b - a.

3)    Jeżeli a = b i b = c, to a = c.

4)    Jeżeli a > b, to b J-a.

5) Jeżeli a > b i b > c, to a > c.

6) Jeżeli a = p i b > 0. to a + b > p.

7)    a + b = b + a.

8)    Jeżeli a = p i b = q, to a + b = p + q.

9)    (a + b) + c = a + (b + c).

Pierwsze trzy postulaty doskonałego pomiaru przedstawiają warunki, których spełnienia wymagają sądy o równości (identyczności). Nasrępne dwa postulaty określają warunki, jakie powinny być spełnione przy ustalaniu porządku,

a cztery ostatnie przy dodawaniu. Do postulatów tych powrócimy w związku

7. omawianiem czterech typów skal pomiarowych. Skale te omówione zostaną

w podanej już kolejności, mianowicie poczynając od skali nominalnej, a kończąc

na skali stosunkowej.

Skala nominalna

Skala nominalna nazywana również skalą mianową luh nazwową jest - jak wiemy - najprostsza spośród wszystkich typów skal pomiarowych. Polega na podporządkowywaniu zjawiskom liczb jako przysłowiowych etykiet tożsamości. Są one więc po prostu ich oznaczeniami luh nazwami. W ten sposób można np. różnymi numerami oznaczyć uczniów z danej klasy szkolnej według liczby, pod którą figurują w dzienniku itp. Na tej samej zasadzie wyróżnia się zawodników drużyny lub ekipy sportowej, oznaczając każdego z nich innym numerem. Tak więc skala nominalna służy do identyfikacji jednostek luh właściwości określonego zbioru (klasy), a także nierzadko do ich klasyfikacji na poszczególne zbiory czy klasy, z uwzględnieniem ściśle określonych kryteriów podziału. W tym ostatnim przypadku każdemu zbiorowi lub klasie przysługuje inny numer. Mówi sic wtedy o „zbiorze 1 ”, „zbiorze 2", „zbiorze 3” itp. Ogólna zasada obowiązująca przy podporządkowywaniu liczb poszczególnym zbiorom polega na tym, że wszyscy członkowie danego zbioru (grupy) powinni posiadać te same liczby, a każdy zbiór - o czym już wspomniano - musi być oznaczony innym numerem.

Jak ławo domyślić się. logiczną podstawą prawidłowego posługiwania się skalą nominalną są trzy pierwsze podane wyżej postulaty doskonałego pomiaru, mianowicie:

-    Albo a - b lub a / b.

-    Jeżeli a = b, ro b = a.

-    Jeżeli a = b i b = c, to a = c.

Postulaty te zakładają, że równość oznacza identyczność. W pedagogice natomiast z identycznością w dosłownym rozumieniu tego słowa nie spotykamy się prawie nigdy. Dlatego też niektórzy autorzy w wypadku skali nominalnej w pedagogice, a także w psychologii i socjologii, sygnalizują konieczność mówienia o występującej identyczności (równości) w cudzysłowie jako równości przybliżonej.

Rzecz jasna, skoro skala nom inal na doryczyjedyn ie klasyfikacji i numerowania jednostek czy własności interesujących badacza, nie ma najmniejszego sensu wykonywać jakichkolwiek operacji arytmetycznych na liczbach, którymi oznaczone zostały owe jednostki lub własności. Jedyną dopuszczalną operacją matematyczną jesr ich zliczanie. Toteż można określić liczbę bezwzględną identyfikowanych jednostek lub własności, podać częstość ich występowania (np. w procentach) czy też ustalić, który zbiór posiada największą liczebność. Ogółem skala nominalna umożliwia posługiwanie się w ramach statystyki liczhą przypadków (częstością), wartościami moda Iny mi i różnymi współczynnikami konryngencji (zbieżności).

/() Rozdział III. Badania uoSCiOwt komiak w PtDACooict