Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265933

M Łobocki. Wprownk«rt)e <!o metodologii boilt/ń pnlogogkznych, Kraków 2fli»

ISBN: 978-83-7587-163-0. i> by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 20U9

(por. F. N. Kerlinger, 1964, s. 444-454). Każdy z nich jednocześnie zakłada inny sposób sprawdzania pomiaru pod względem jego trafności diagnostycznej. Oto ich zwięzła charakterystyka:

1.    Trafność treściowa {courenr validity) jest wyrazem adekwatności treści zadań lub pytań, stanowiących składową część narzędzia pomiarowego, z treścią właściwości, które zamierza się badać. Pragnąc zatem ocenić dany pomiar z punktu widzenia jego trafności treściowej, należy odpowiedzieć na pytanie: czy istotna cecha lub treść tego pomiaru jest reprezentatywna dla treści badanego zjawiska i jego właściwości? Ocena raka nie jest bynajmniej łatwa. Nawet w wypadku testów wiadomości szkolnych nastręcza niemałe trudności. Niegdyś pomiar dokonany za pomocą tych testów uchodził za wystarczająco trafny, jeśli tylko treść zadań lub pytań testowych pozostawała w zewnętrznej zgodzie 7 treścią programu nauczania obowiązującego w szkole. Nie zdawano sobie wtedy dokładnie sprawy, że w takim układzie testy mierzyły jedynie umiejętności uczniów w zakresie niemal mechanicznego odtwarzania wyuczonych uprzednio wiadomości. Natomiast pomijały w pomiarze w większym lub mniejszym stopniu uwzględnianie takich osiągnięć szkolnych, jak zdolność samodzielnego wykorzystywania wiedzy w nowych sytuacjach czy też zdolność łączenia myślenia teoretycznego z myśleniem praktycznym itp.

Pozorna wydaje się reż trafność treściowa innych metod i rechnilc badawczych, np. skal ocen lub technik socjometrycznych. Dowodów na to dostarczyła i nadal dostarcza analiza czynnikowa, za pomocą której można możliwie obiektywnie określić trafność pomiaru⁵.

Określenie trafności treściowej zakłada potrzebę gruntownej oceny każdego z zadali lub pytań z punktu widzenia - jak wierny - ich reprezentatywności i adekwatności z zamierzonym celem badawczym. W związku z tym, taki cel i związane z nim hipotezy robocze należ)'’ precyzyjnie sformułować. Następnie po ustaleniu zadań lub pytań (zwykle w większej ilości niż przewiduje ostateczna wersja pomiaru) przystępujemy do ich wielostronnej oceny. Dokonać ccgo mogą tylko to osoby, którym - poza problemem badawczym - znane są przynajmniej ogólne cechy populacji, króla ma być przedmiotem badań. Poszczególne zadania czy pytania składające się na dany pomiar, nierzadko są oceniane przez kilka osób (tzw. sędziów). Zazwyczaj najpierw poddają je ocenie indywidualnej, tj. niezależnie od siebie, a następnie ocenie zbiorowej, czyli w warunkach wspólnej konfrontacji ocen.

2.    Trafność prognostyczna {predictiue vcd'ul<nion) wyznacza możliwość przewidywania na podstawie zastosowanego pomiaru, ściśle określonego sposobu zachowania się badanych osób w najbliższej lub dalszej przyszłości. Na przykład pomiar dotyczący preorientacji zawodowej sprawdza się pod względem trafno-

3 W wypadku określenia trafności za pomocą analiz)’ czynnikowej mówi się o tzw. trafności czynnikowej {por. ). P. Guiltord. 1 %(), s. 514 i n.).

ści prognostycznej, jeśli rzeczywiście z możliwie dużym stopniem prawdopodobieństwa można przewidzieć z jego pomocy rodzaj pracy zawodowej, jaką będą wykonywać w przyszłości badane osoby. Tak samo można powiedzieć o różnego rodzaju pomiarach zdolności, zainteresowań, postaw', motywacji itp. W każdym razie zastosowanemu pomiarowi przysługuje trafność prognostyczna, jeśli jego wyniki umożliwiają przewidywanie zachowań badanych osób pod ściśle określonym względem, czyli pozytywnie korelują z cechami zachowania ujawnianymi przez tc osoby w przyszłości. W ten sposób można założyć, że trafne w powyższym znaczeniu testy zdolności są w sranie przewidzieć przyszłe sukcesy zawodowe dzieci i młodzieży; testy wiadomości i umiejętności

-    pomyślne ukończenie określonego typu szkoły; testy inteligencji - skuteczne rozwiązywanie napotykanych w przyszłości problemów itp.

Największe trudności z zagwarantowaniem pomiarowi Trafności prognostycznej sprawia jednoznaczne ustalenie właściwego kryterium lub kryteriów, które byłyby podstawą oceny adekwatności wyników badań z oczekiwanym w przyszłości zachowaniem się badanych osób. Tak więc można zapytać, na czym polega kryterium trafnego pomiaru ogólnej efektywności wychowawczej nauczyciela, czy też kryterium oceny trafności prognostycznej pomiaru dotyczącego zdolności muzycznych, plastycznych, naukowych itp. W związku z powyższym można postawić także inne pytania, np.: kro powdnicn ocenić efektywność wychowawczą nauczycieli?; czy stopień naukowy badacza jest adekwatnym kryterium jego prawdziwego rozwoju i postępu w pracy badawczej?; czy jednostka wykonująca jakiś zaw^ród, jest nim napraw^rdę zainteresowana i wykonuje go w poczuciu pełnej odpowiedzialności? (H. N. Kerlinger, 1964,5.448).

Jeszcze inna trudność związana z kryterium prognozy polega na obiektywnym stwierdzeniu wartości, jakie ono przybiera w konkretnym przypadku. W stwierdzeniu takim - podobnie jak przy określaniu trafności treściowej

-    wymaganych jest co najmniej kilku „sędziów '. Zaleca się tu, aby wyrażone przez nich oceny „były sporządzane w^r oparciu o kilka skal ujmujących pracę od różnych stron” (Z. Zaborowski, 1973, s. 171), rj. zwłaszcza pod względem konkretnych umiejętności i osiągnięć osób, wobec których zastosowano określony pomiar.

3- Trafność kongruencyjna {congruem validiry) w\skazujc na pozytywną korelację pomiędzy wynikami sprawdzanego narzędzia pomiaru a wynikami innych metod lub technik badawczych, których rzetelność i trafność nie budzą wątpliwości. Na przykład, usiłując ustalić trafność konstruowanego przez nas testu zdolności specjalnych lub skali postaw', możemy posłużyć się przy tym znanymi nam bliżej trafnymi testami lub skalami, których przedmiot badań pokrywa się z naszym aktualnym celem badali, jaki pragniemy zrealizować przy pomocy nowego narzędzia badawczego.

80 Rozdział III. Badania ilościowt komiak w PtoACooict