Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 260623

M Łobocki. WproMukerde <!o metodologii boJt/ń petlogpgteuiych, Kraków 2fli» ISBN: 978-83-7587-163-0.O by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

Koniec/nym warunkiem trafnych i r/.etelnycii badań pedagogicznych - obok m.in. poprawnego sformułowania problemów i hipotez badawczych oraz skonstruowania odpowiednich metod i technik badawczych - jest właściwy dobór osób do tego rodzaju badań (por. G. A. Ferguson, Y. Takane, 1997). Temu doborowi poświęcony jest niniejszy rozdział. Omawia sic w nim najpierw różne aspekty doboru osób do badań, a następnie dokonuje się opisu doboru losowego i cclow-cgo badanych osób. W końcowej części rozdziału rnówń się o wielkości próby i błędach w jej doborze.

1. Ogólna charakterystyka doboru próby Dobieranie próby do badań a populacja

Przez dobór próby rozumie się wyselekcjonowanie dla celów badawczych np. pewnej liczby osób wchodzących w^r skład ściśle określonej zbiorowości nazywanej populacją, którą badacz je.sr w szczególny sposób zainteresowany¹. Pobieranie próby do badań z populacji opiera się na przekonaniu, że umożliwia ono wyciąganie wniosków o właściwościach całej populacji, tj. bez konieczności uwzględnienia w przeprowadzanych badaniach wszystkich objcrych nią osób lub instytucji, /resztą rzadko kiedy badacz ma dostęp do olej populacji. Na ogół jest skazany tylko na niewielki odsetek osób danej populacji. Chodzi jednak o to, aby osoby wyselekcjonowane do badań stanowiły próbę reprezentatywną, tzn. były w miarę tożsame pod względem zmiennych interesujących badacza, czyli tworzyły niejako - wedle wyrażenia Grzegorza Lissowskiego (1968, s. 13 i n.) - miniaturę szerszej zbiorowości (populacji)².

Toteż poprawny dobór próby do badań wymaga dobrej znajomości populacji, na podstawie której jest on dokonywany. Ważną rzeczą jest jej dokładne

M Łobocki. Wprwaiktnie Jo <nef(K?olog.ii bodoA peJogogłei/iycfi, Kraków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. X> by oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

określenie czy scharakteryzowanie. Dotyczyć może ona różnych osób, czyli może odnosić się do zbiorowości najróżniejszego rodzaju, jest ona jednak zawsze zbiorowością składającą sic z osób o pewnych ściśle określonych cechach. Nie jesr też zazwyczaj ani całkowicie jednorodna, ani całkowicie różnorodna. W badaniach pedagogicznych zachodzi szczególnie niebezpieczeósrw^ro uwzględniania populacji jako zbiorowości zbyt różnorodnej {J. Wojtyniak, 1970, s. 79). Stanowią ją często dzieci w^rw^rieku przedszkolnym, uczniowie i studenci, a także nauczyciele, wychowawcy i rodzice. Wdzięcznym przedmiotem badań są dzieci i młodzież o charakterystycznych dla nich cechach osobowości i zachowania. Spośród uczniów wyodrębnia się na ogół dzieci w młodszym i starszym wieku szkolnym, których z kolei różnicuje się odpowiednio, np. ze względu na płeć, pochodzenie społeczne i sytuację rodzinną. Interesującą populacją dla badań pedagogicznych są też różne typy rodzin, s/kół i placówek opiekuńczo-wychowawczych, organizacje dziecięce i młodzieżowe oraz wiele innych instytucji zbiorowej edukacji.

Jak wspomniano, badacz rzadko może objąć swymi badaniami tylko wszystkie osoby lub instytucje, którymi jest zainteresowany. Fakt ten zmusza go do pobierania próby, tj. wyselekcjonowania pewnej podgrupy z interesującej go populacji. W związku z. powyższym po .sformułowaniu problemów badawczych (rakże hipotez) staje on zazwyczaj przed powzięciem decyzji w sprawie poprawnego doboru badanych osób. Czyni rak nie rylko z powodu zbyr dużej liczebnie populacji, lecz również niejednokrotnie w tym celu, aby uniknąć „nadmiernych nakładów czasu i pieniędzy ' i by „wyniki, o Urórc chodzi można [było - przyp. M. ł..] uzyskać także poddając badaniu tylko jej część’’ (R. Mayntz i inni, 1985, s. 87).

Tkalność DOBORU PRÓBY

Pobrana próba upoważnia do wyciągania wniosków o właściwościach całej populacji tylko w^ró\vczas, gdy stanowi ona rzeczywiście integralną jej część. Brak adekwatności pobranej próby z daną populacją uniemożliwia jakiekolwiek poprawne wnioskowanie, a tym samym czyni bezsensownymi badania oparte na takiej próbie. Dlatego w metodologii wszelkich badań naukowych podkreśla się nicodzowność trafnego doboru próby, nazywanej próbą reprezentatywną, cclcm uwypuklenia jej adekwatności z określoną populacją. Z powyższych powodów nic bez znaczenia jest dokładna charakterystyka interesującej badacza populacji (np. uczniów określonego typu szkół) wraz z wyróżnionymi w niej częściami (jak klasy szkolne i charakterystyczne cechy uczniów dotyczące poziomu osiągnięć szkolnych, przystosowania społecznego, specjalnych uzdolnień itp.). W tym miejscu watro zaznaczyć, żc dobór próby może odnosić się nic tylko do badanych osób i różnych instytucji, lecz także pisanych tekstów lub różnego rodzaju ludzkich wytworów. Turaj jesr mowa wyłącznie o doborze próby z populacji złożonej z dzieci, młodzieży lub dorosłych. ³

1

   Nierzadko nazwy: „zbiorowi**" i „populacja" używa się zamiennie, a niektórzy mówią o „zbiorowości generalnej" Jub „populacji generalnej". Obok pojęcia ..próba używa się również nazwy „próbka".

2

   Na ogół jednak próba nic jest miniaturą populacji w dosłownym rozumieniu tego słowa. Reprezentatywność próby odnosi się bowiem zwykle tylko do jednej lub kilku badanych cech, np. u osób wyselekcjonowanych z danej populacji. Tak więc słusznie mówi się o różnym stopniu reprezentatywności próby.

3

64 Rozdział VII. Dobók hkuby w badaniach h-daougicznylh