Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265533

M Łobocki. WproMukerde <!o metodologii boJt/ń petlogpgteuiych, Kraków 2009 ISBN: 978-83-7587-163-0.£ by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

3. Poprawność logiczna i językowa

W BADAN lACl I PEDACOCICZNYCII

Koniecznym warunkiem racjonalnie przebiegającego procesu badawczego jest także logiczna i językowa poprawność, jaką wykazuje osoba podejmująca sic badań pedagogicznych. Dotyczy to zwłaszcza formułowania problemów badawczych i hipotez roboczych, konstruowania metod i technik badań łącznie z opracowaniem ich teoretycznej podbudowy i otrzymanych za ich pomocą wyników, a także poprawnego wyciągania końcowych wniosków. Warto przy tym pamiętać, że samo pisanie prac)- naukowej i przeprowadzanie badań naukowych nie różnią się w istotny sposób, ł.ączy je nade wszystko wspomniana logiczna i językowa poprawność. W pewnym sensie pisanie pracy naukowej ma niekiedy także charakter badawczy czy wręcz odkrywczy. W trakcie jej pisania autor dokonuje interpretacji, czyli próby wyjaśnienia (skomentowania) danych zgromadzonych w wyniku badań, co niejednokrotnie wymaga od niego twórczego i odkrywczego podejścia badawczego. Słowem, pisanie pracy naukowej „jest to nic tylko gramatyczne formułowanie myśli już uprzednio ustalonych, lecz częściowo i nierzadko proces twórczy”, zmierzający do końcowego opracowania wyników badań (j. Pieter, 1974, s. 104).

Oczywiście wszystkie czynności naukowo-badawcze wymagają szczególnych kompetencji w poprawnym pod względem logicznym i językowym formułowaniu swych myśli. Dzięki kompetencjom tym otrzymujemy teksty odznaczające się spójnością wyrażanych tam twierdzeń czy - inaczej mówiąc - spójnym wywodem autora. Są to teksty na ogól jednoznacznie rozumiane i łatwe w odbiorze. Stąd też chyba warto poświęcić nieco miejsca postulatowi poprawnego logicznie i językowo wywodu, związanego z podejmowaniem badań pedagogicznych.

Poprawność logiczna w badaniach pedagogicznych

Poprawność logiczna osoby zajmującej się badaniami pedagogicznymi (i nie tylko), domaga się przede wszystkim uzasadnienia głoszonych przez nią twierdzeń, czyli unikania podawania ich bez dowodu. Postulat raki możliwy jest do spełnienia m.in. dzięki:

-    powoływaniu się na literaturę przedmiotu, a zwłaszcza wyniki przeprowadzonych dotychczas badań na dany temat i różne przesłanki poznawczo-tcorctycz-ne z nimi związane;

-    odwoływaniu się do argumentów przemawiających zarówno „za”, jak i „przeciw” głoszonemu stanowisku;

dzieleniu się własnymi wątpliwościami, jakie nasuwają się w związku z omawianym problemem, czyli jego krytycznemu omawianiu;

22 Rozdział I. Minimum wymagań siawianych badaniom płuacocicznyw

trony

M Łobocki. WfHwnafotme Jo woJotogU bodoA petlogoglczoych, Kruków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. V by oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

-    powściągliwemu wypowiadaniu myśli, co do których nic ma się pewności, że są słuszne, tj. przy użyciu np. takich zwrotów, jak „wydaje się”, „być może”, „moim zdaniem";

-    szukaniu uzasadnień wedle własnych lub zasłyszanych przemyśleń.

Chodzi tu zwłaszcza o poprawność rozumowania, umiejętność posługiwania się posiadanym zasobem wiedzy, a także o samodzielne i twórcze myślenie. Rozumiana w ten sposób poprawność logiczna zakłada w szczególności konieczność uzasadnienia tematu i koncepcji badań oraz przyjętych założeń teoretycznych i sformułowanych wniosków' końcowych. Cel raki osiąga się nie tyle w^; wyniku sprawozdawczego charakteru wywodów autora, ile dzięki analitycznemu i syntetycznemu sposobowi przedstawianych zagadnień. To znaczy, autor podejmuje się próby ich odpowiedniego uporządkowania i krytycznego omówienia, co pociąga za sobą potrzebę srarannej selekcji podawanej wiedzy, a nade wszystko jej dokładnego ustrukturalizowania. W ten sposób łatwiej jest zaakcentować ważniejsze od mniej ważnych aspektów' przedstawianych problemów.

Najważniejszą jednak rzeczą w^r trosce o logiczną spójność wywodów autora jest wyrażanie przez niego myśli i odczuć w taki sposób, by przekonać swych słuchaczy lub czytelników o wiarygodności i prawdziwości tego, co ma im do powiedzenia. Jest ro możliwe szczególnie poprzez wystrzeganie się sformułowań zhyr ogólnych, wieloznacznie rozumianych, niejasnych czy wręcz zagmatwanych, pozbawionych głębszej treści lub sprzecznych w sobie i bez pokrycia. Postuluje się zwłaszcza wypowiadanie swych myśli dostosowane do wymogów logiki, czyli z dokładnym przestrzeganiem ścisłości naukowej.

Wprawdzie w pedagogice na obecnym etapie jej rozwoju trudniej na pewno sproscać ścisłości naukowej, niż jest to możliwe np. w naukach matematyczno-przyrodniczych, to jednak nic sposób jej nic doceniać. Przeciwnie należy być na nią szczególnie uczulonym. Dotyczy ro m.in. klasyfikacji określonych faktów', zjawisk czy procesów. Zwłaszcza w pedagogice bowiem zapomina się o poprawnej logicznie klasyfikacji, tj. klasyfikacji względnie wyczerpującej, czyli obejmującej możliwie wszystkie ogniw^ra zaliczane do danej klasy zjawisk, i rozłącznej, ro jest posrulującej, by żadne z wymienionych ogniw nie nachodziło na siebie, a więc by ogniwa te wzajemnie się wykluczały.

Szczególna dbałość o poprawność logiczną postępowania naukowego, w tym także w' podejmowaniu badań pedagogicznych, obowiązuje w definiowaniu używanych przez badacza pojęć, odnoszących się do interesujących go faktów, zjawisk czy procesów. Bez dokładnego ich zdefiniowania nie sposób zrozumieć wyw^rodów^r autora. Należy przeto żałować, iż nic zawesze definiuje się pojęcia zgodnie z obowiązującym i regułami. Nakazują one, by w^r podawanej definicji człon definiujący (defwicns), tj. ta część definicji, za pomocą której określa się znaczenie członu (pojęcia) definiowanego (idefiniendum), rzeczywiście umożliwiał lepsze rozumienie tego pojęcia. To znaczy, by człon definiujący był bardziej zrozumiały niż pojęcie definiowane.

3. Poprawność logiczna i językowa w badaniach pedagogicznych 2.i