Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 260157

M Łobocki. WproMukerde <!o metodologii boJt/ń petlogpgteuiych, Kraków 2fli»

ISBN: 978-83-7587-163-0.O by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

Koniecznym warunkiem skutecznego korzystania z teorii oraz dotychczasowego dorobku pedagogiki i jej dyscyplin pokrewnych dla formułowania problemów badawczych jest na wskroś krytyczne do nich nastawienie. Nastawienie to wymaga nie tylko gruntownej wiedzy pedagogicznej, lecz także starannego przygotowania metodologicznego. To dzięki niemu zwłaszcza możliwe jest zachowanie rozsądnych granic pomiędzy wspomnianym wyżej entuzjazmem dla podejmowanych problemów, a świadomą refleksją i namysłem nad wymaganymi metodologicznie warunkami ich poprawności naukowej.

Sprawdzając podjęty w badaniach problem ze względu na jego usyruowanie w dotychczasowym dorobku naukowo-mcrodologicznym, można postawić sobie następujące pytania:

1.    Czy dany problem jest kontynuacją problematyki badawczej, znanej w literaturze fachowej?

2.    Czy nic stanowi on dosłownego odwzorowania określonego problemu badawczego dawno już rozwiązanego?

3.    Czy planowane rozwiązywanie problemu przyczyni się faktycznie do rozwoju wiedzy w określonej dziedzinie?

4.    Czy isrnieje realna możliwość jego rozwiązania na obecnym erapie badań naukowych? (por. D. E. van Dalcn, 1962, s. 127).

Wszystkie wymienione poprzednio źródła problemów badawczych wydają się ważne, najczęściej wszystkie one wspólnie warunkują postawienie określonych problemów'. Sytuacja taka jest wtedy korzystna zarówno dla badacza, jak i po-dejmowanych przez niego problemów'. Samo zainteresowanie się nimi nie może wystarczać, ponieważ nic określa ani ich przydatności praktyczno-użytecznej, ani nie sytuuje na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych na podobny temat.

.3. Zakres problemów badawczych

Każdy z formułowanych problemów' badawczych ma swój zakres. Na ogól wymienia się dwa podstawowe ich zakresy. Pierwszy z nich dotyczy zależności między zmiennymi, a drugi właściwości czy wartości zmiennych. Przy czym jeden i drugi ma swoje pndzakresy.

Problemy dotyczące zależności miedzy zmiennymi

W badaniach pedagogicznych szczególne znaczenie mają problemy dotyczące zależności sprawczych między zmiennymi niezależnymi, krórymi mogą być różnego rodzaju oddziaływania wychowawcze, i zmiennymi zależnymi, czyli skutkami tych oddziaływań, uchodzącymi niejednokrotnie za cele wychowania, nauczania czy kształcenia. Problemy re posiadają różny zakres. Zwłaszcza w odniesieniu do działalności wychowawczej obejmuje on według H. Muszyńskiego (1970, s. 194-219) - kolejno:

1 I 8 Rozdział V. Pkoblłmy i HiHOTtzr w badaniach hłoacocicznych

M Łobocki. H'prviw<l>ertie tto wodoloii.ti bodoA pettogog/cinych, Kraków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. •£» by oficyn* Wydawnicza -Impuls" 2009

1)    pojedyncze działania wychowawcy zachodzące w^r bezpośrednim stosunku interpersonalnym z wychowankiem,

2)    całe ciągi działań zastosowanych przez jednego wychowawcę w bezpośrednim stosunku interpersonalnym z wychowankami,

3)    działalność wychowawczą zespołu osób zachodzącą w interpersonalnym stosunku z. wychowankami,

4)    poczynania wielu różnych instytucji oświatowo-wychowawczych.

Problemy dotyczące pojedynczych działań wychowawczych wiążą się z różnego rodzaju nowarorsrwem pedagogicznym, lecz. w zakresie zawężonym zasadniczo do jednej i doraźnie tylko stosowanej techniki postępowania w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Przykładem tak zawężonego zakresu problemów badawczych może być takie zagadnienie, jak wpływ pogadanki lub dyskusji podczas lekcji języka polskiego na zmianę srosunku uczniów wobec poruszanych w niej kwestii lub wpływ wykorzystywanych audycji radiowych w toku nauczania historii na pogłębianie się u uczniów zainteresowań historią. Są to problemy dotyczące działalności wychowawczej raczej luźno związanej z całokształtem życia szkolnego. Dlatego też niewielka wydaje się ich przydatność praktyczno-użytecz-na, jak również wartość poznawcza.

Wyjątkowo cenne jawi się podejmowanie drugiego zakresu problemów badawczych, rj. uwzględniających cale ciągi działań wychowawczych, ale nic obejmujących wszystkich możliwych aspektów pracy pedagogicznej z uczniami. Problemy takie mogą dotyczyć np. wychowawczego kierowania w toku lekcji (A. Janowski, 1974a) lub celowego kształtowania stosunków' społecznych w klasie szkolnej (/.. Zaborowski, 1964) albo współudziału uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym (M. Łobocki, 1975; B. Wojciechowska-Charlak, 1991). Podejmowanie tego rodzaju problemów jest wartościowe nie tylko z uwagi na pilne zapotrzebowanie .społeczne pod tym względem, lecz w dużej mierze także ze względów naukowo-poznawczych. W obecnym stanie metodologii badań pedagogicznych ten właśnie typ problemów okazuje się najbardziej płodny naukowo i możliwy do rozwiązania.

Trzeci zakres problematyki badawczej, związany z zależnościami sprawczymi, obejmuje całokształt wpływów wychowawczych szkoły. Wpływy te są ze sobą skoordynowane i tworzą w szkole określony system wychowania. Z tego szczególnie pow^rodu problemy uwzględniające jc w^r sensie globalnym mają olbrzymie znaczenie praktyczne. Niestety - jak dotąd - rozwiązywanie ich jest rzeczą niezwykle trudną, a to z uwagi na zbyt wielką ilość czynników, jakie należałoby poddać ścisłej kontroli podczas badań.

Czwarty zakres problemów' badawczych dotyczy działalności wychowawczej w ramach określonego systemu oświaty i wychowania. Obejmuje on takie tn.in. zagadnienia, jak funkcjonowanie systemów szkolnictwa, oświata a gospodarka narodowa lub planowanie oświaty.

3. Zakres problemów badawczych 119