Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 260116

M Łobocki. WproMukerde <!o metodologii boJt/ń petlogpgteuiych, Kraków 2fli»

ISBN: 97S-83-7587-163-0.O by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

Rozdział V

Probiemy i hipotezy w badaniach pedagogicznych

Koniecznym warunkiem podejmowania badań naukowych jest uświadomienie- sobie przez badacza problemów, a często także hipotez roboczych, określających cci i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych. Bez sformułowania problemów i hipotez na próżno byłoby oczekiwać poważnych osiągnięć zwłaszcza w ilościowych badaniach pedagogicznych. .■Ale również w badaniach jakościowych ogólnie sformułowany cel badawczy jest nieodzowny. Zresztą w^rszclka działalność ludzka, jeśli ma być .skuteczna, musi być jednocześnie celowa. Działania niecelowe, przebiegające na zasadzie prób i błędów', są z reguł)' skazane na niepowodzenie. Podobny los spotyka badania, których np. cele sformułowane są w^r sposób zbyt ogólny (czy wręcz ogólnikowy) lub mało precyzyjny albo dotyczą problemów niemożliwych do rozwiązania przynajmniej na obecnym erapie badań naukowych.

Celowe więc będzie zapoznanie się nieco bliżej z problemami i hipotezami w^r świetle metodologii badań pedagogicznych. Szczególną uwagę zwraca się w^r niniejszym rozdziale na rozumienie i rodzaje problemów badawczych, ich genezę, zakres i kryteria poprawmości oraz na charakterystykę hipotez roboczych, łącznie z ich przydatnością w^r badaniach i stawianymi im wymaganiami.

1. Rozumienie i rodzaje problemów badawczych Rozumienie problemów badawczych

Na ogół przyjmuje się, że „problem badawczy ro ryle, co pewne pytanie lub zespól pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie” (i>. Nowak, 1965b, s. 214), lub problem taki uważa się za „swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar pewmej niewiedzy (pewnego braku w dotychczasowej wiedzy) oraz cci i granicę pracy naukowej” (J. Pieter, I967b, s. 67). Nie każde zatem pytanie, jakie może postawić sobie człowiek, jest problemem badawczym. Nie jest nim z pewnością pytanie, którego celem jest otrzymanie gotowej na nic odpowiedzi, tj. bez własnych dociekań i badań celem rozwiązania danego problemu. Nic wolno zapominać, że problemy badawcze to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych, czyli głównie „poprzez własny wysiłek, nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi od innego człowieka” (Z. Cackowski, 1964, s. 104).

Problemami badawczymi nie są na pewno pytania, na podstawie których oczekujemy bezpośredniej odpowiedzi na nurtujący nas problem. Pewien wyjątek

I. Rozumienie i rodzaje problemów badawczych 1 07