Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265518

M Łobocki. WproMukerde <!o metodologii boJt/ń petlogpgteuiych, Kraków 2fli»

ISBN: 978-83-7587-163-0.£ by Oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

2. Znajomość metodologii badań pedagogicznych

Nic mniej istotnym wymogiem, jakiemu nie sposób nic sprostać w badaniach pedagogicznych, jest znajomość obowiązujących w nich zasad metodologicznych, czyli tego, co ma do zaproponowania współczesna metodologia badań pedagogicznych. Jest ona najogólniej rzecz ujmując - nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego stosowanych w pedagogice. Dotyczy szczególnie poprawnego ich zastosowania podczas wszystkich możliwych etapów organizowanego procesu badawczego. Przyczyni przez zasady (reguł)-) postępowania badawczego rozumie się tu pewne najogólniejsze dyrektywy czy zalecenia obowiązujące w badaniach pedagogicznych. Sposoby natomiast, czyli metody i techniki postępowania badawczego, są to miej lub bardziej skonkretyzowane procedury (strategie) badań pedagogicznych, związane zazwyczaj z ich konstruowaniem oraz gromadzeniem i opracowaniem materiału badawczego.

Metodologia uprawiana w sposób opisowy lub normatywny

Na ogół wyodrębnia sic zasady i sposoby badań taktycznie stosowane lub postulowane (zalecane) w poszczególnych dyscyplinach pedagogicznych. W związku z powyższym można mówić o uprawianiu metodologii badań pedagogicznych niejako na dwa sposoby, tj. metodologii uprawianej w opisowy lub normatywny sposób. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z metodologią jako nauką opisową, zajmującą się głównie opisem i analizą przeprowadzonych dotychczas badań pedagogicznych z punktu widzenia zastosowanych podczas nich zasad i sposobów' postępowania badawczego. W drugim zaś przypadku, tj. metodologii pojmowanej w sensie normatywnym, chodzi o metodologię, która zajmuje się zasadami i sposobami postępowania badawczego w znaczeniu postulatywnym, czyli formułowaniem teoretycznych założeń czy przesłanek istotnych dla badań pedagogicznych (por. S. Nowak, 1985, s. 23 i n.).

Wydaje się, iż merodologia badań pedagogicznych zarówno w sensie opisowym, jak i normatywnym nie spełnia wystarczająco związanych z nią oczekiwań. Bardziej przydatna byłaby z pewnością metodologia łącząca w sobie funkcje obu wspomnianych metodologii badań pedagogicznych, czyli metodologia o charakterze opisowo-normatywnym. Merodologia raka wydaje się szczególnie użyteczna dla początkujących badaczy w różnych dyscyplinach pedagogiki. Dokonuje bowiem opisu i analizy postulowanych zasad i sposobów postępowania badawczego na przykładzie konkretnych badań. To znaczy, podejmuje próby konkretyzacji głoszonych przez siebie dyrektyw oraz metod i technik postępowania badawczego. Powołując się na konkretne badania, nic szczędzi uwag krytycznych pod ich adresem, a także niektórych głoszonych przez nią założeń teoretycznych, które nie w pełni się dotychczas sprawdził)- lub okazał)- się wręcz całkowicie błędne.

I 8 Rozdział I. Minimum wymacani siawianych badaniom pluacocicznym

trony

M Łobocki. WfHwnafotme Jo woJotogU bodoA petlogoglczoych, Kruków 2009 ISBN: 97S-8J-7J87-16J-0. V by oficyna Wydawnicza JaipuU" 2009

Przydatność znaiomości metodologii badań pedagogicznych

Należy żałować, że w uprawianej współcześnie metodologii badań pedagogicznych nic podejmuje się zazwyczaj próby konkretyzowania głoszonych uogólnień na przykładzie własnych lub cudzych badań. Z tego powodu wiele interesujących dezyderatów metodologicznych pozostaje często jedynie w sferze życzeń. Po prostu nie zawsze są one dostatecznie rozumiane lub odbierane jako zbyt trudne do praktycznego ich zastosowania. Pomimo to znajomość współczesnej metodologii badań pedagogicznych okazuje sic niezwykle przydatna zarówno w ich przygotowaniu i przeprowadzeniu, jak również w opracowaniu otrzymanych wyników badań. Przede wszystkim jednak znajomość taka:

-    zapewnia coraz wyższy poziom świadomości metodologicznej, a tym samym zastosowanie badań w miarę trafnych i rzetelnych;

-    umożliwia odróżnianie wiedzy naukowej od zdroworozsądkowej, czyli wiedzę uzasadnioną i sprawdzoną od przyjętej bez dowodów (po prostu „na wiarę’ );

-    pozwala krytycznie czytać prace pedagogiczne, oceniać je zgodnie z kryteriami metodologicznymi i wystrzegać się pochopnych wniosków, jakie nasuwają się po ich lekturze;

-    pozwala dostrzec złożoność podejmowanego problemu badawczego, którego rozwiązanie wymaga zazwyczaj odwoływania sic do więcej niż tylko jednej metody czy rcchniki badawczej;

-    skłania do unikania formułowania twierdzeń w kategorii powinności i przyznawania się do błędów we własnym postępowaniu badawczym;

ułatwia zrozumienie komplcmcntarności różnych sposobów podejścia badawczego, np. badań ilościowych i jakościowych;

-    uczy skromności w głoszeniu swych opinii czy stanowisk w pewnych sprawach i zarazem wyrozumiałości dla przeciwstawnych sobie poglądów;

sprzyja poniekąd również przekonaniu o przydatności dla poprawnego uprawiania pedagogiki takich nauk, jak logika i matematyka, psychologia i socjologia, etyka i filozofia.

Ponadto zapoznanie się z głoszonymi przez metodologię badań pedagogicznych zasadami i sposobami postępowania badawczego pozwala zrozumieć, żc nic-króre twierdzenia - pomimo ich uzasadnienia naukowego zgodnego z wymogami metodologicznymi obowiązującymi w pedagogice w danym czasie - nic zawsze okazują sic prawdziwa w przyszłości. Mogą nawet stracić rangę naukowych twierdzeń (por. J. Such, 1985, s. 929). Dlarego istnieje niejednokrotnie konieczność sprawdzenia (weryfikowania) akceptowanych od dawna twierdzeń uchodzących za w pchli naukowe. Konieczność taka wynika nic tylko z niedokładności przeprowadzonych dawniej badań, lecz także np. z odmiennych warunków' pracy dydaktyczno-wychowawczej lub akceleracji uczniów w ogólnym rozwoju fizycznym czy psychospołecznym.

2. Znajomość metodologii badań pedagogicznych 1