Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 12 04 265949

M Łobocki. WproMHktrtie <!o metodoSosfi boJt/ń petlogoglcznych, Kruków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. V by Oficyna Wydawnicza JnipuU" 20VS>

Brak szerszego kontekstu badanych ziawisk

Jednym z ważnych ograniczeń i niedoskonałości badań ilościowych i związanego z nimi pomiaru jest to, że na ogól nic uwzględniają one szerszego kontekstu badanych zjawisk. Koncentrują sic przeważnie tylko na częstotliwości ich występowania, tj. bez. dokładnego opisu jakościowego. Dzieje sic tak niejako z. powodu istoty badań ilościowych, podczas których osoby badane stawia się zwykle przed wyborem jednej lub kilku możliwych wypowiedzi na postawione pytanie. Inaczej mówiąc, odpowiedzi na nic są tam przynajmniej częściowo sugerowane. W ten sposób uniemożliwia się im udzielanie bardziej samodzielnych i zindywidualizowanych odpowiedzi (por. R. L. Kbel, 1972, s. 123-138).

Wspomnianą częstotliwość poddaje sic wyłącznic analizie statystycznej, czyli w oderwaniu, np. od motywów czy intencji, którymi kierowały się hadanc osoby odpowiadające na zadawane im pytania. Postępując w ren sposób, ławo o zgoła błędną interpretację zgromadzonego materiału badawczego. Zachodzi tu mianowicie poważne niebezpieczeństwo uznawania opinii czy zwykłych deklaracji badanych osób na temat spraw interesujących badacza za rzekomo oczywiste fakty, nie wymagające żadnych dowodów na ich potwierdzenie. Powyższa prakryka jest równoznaczna z uprawianiem nauki, nic wyłączając pedagogiki, w sposób mało trafny i niewiarygodny.

Niedosyt interpretacji wyników badań

Inną słabą stroną odwoływania się do badań ilościowych i pomiaru jest uprzystępnianie uporządkowanego materiału badawczego i gotowych obliczeń statystycznych bez próby ich głębszego wyjaśniania czy po prostu ukazania tego, co one rzeczywiście znaczą. Samo ich zaprezentowanie w nader przemyślnie wykonanych tabelach i wykresach stwarza nierzadko tylko pozory ścisłości naukowej, o ile pozbawia się je wielostronnej interpretacji lub cały ciężar związany z tym przerzuca się świadomie na czytelnika. Ważne też wydaje się tu nic tylko to, co wyrażają wyliczenia zamieszczone w^r rekścic, ale również ro, czego one na pewno nie dotyczą, a co- nie znającemu dokładnie zastosowanej techniki badawczej lub okoliczności, w jakich przeprowadzono badania - może się z nimi kojarzyć.

Niejednokrotnie w podejściu ilościowym mamy także do czynienia z przysłowiowym prześciganiem się w^r opisywaniu i analizie statystycznej. Tak na przykład wykonuje się obliczenia na poziomie statystyki indukcyjnej tam. gdzie wystarczyłoby posługiwanie się statystyką opisową. Bywa i tak, że opracowanie wyników badań ilościowych zleca się statystykowi, który nic zna bliżej problemu badawczego, a przeprowadzone przez niego obliczenia srarysrycznc są rak skompli-kow-anc, że uniemożliwiają ich rozumienie przez zleceniodawcę. W takiej sytuacji z pewnością na próżno można by oczekiwać wystarczająco pogłębionej interpretacji wyników badań ilościowych.

5. Słabe strony badań ilościowych i pomiaru 83

M Łobocki. Wprwaiktme Jo m&oJolog.ti badań peJogogłcinycfi, Kraków 2fli»

ISBN: 97S-8J-7J87-163-0. S> by oficyna Wydawnicza JaipuU" 20W

Nic zawsszc też dokonuje się opisu i analizy statystycznej w sposób zrozumiały dla osób zainteresowanych wynikami przeprowadzanych badań. Wszelka górnolotność i hermetyczność w ich przedstawianiu tak naprawdę nikomu nic służy. Z pcwmością bardziej użyteczny naukowo byłby opis i analiza wyników badań na nieco niższym poziomie obliczeń statystycznych - należycie pogłębionych i ogólnie rozumianych — niż na bardzo wysokim poziomie, lecz przedstawionych w sposób mglisty i niejasny, a co gorsza, sprawiający trudności w jego rozumieniu również osobie odpowiedzialnej bezpośrednio za wykonanie opisu i analizy.

Pochopne wyciąganie wniosków

Często spotykanym mankamentem badań ilościowych - łącznie z zastosowanym w nich pomiarem — jest wspomniane wcześniej pochopne wyciąganie końcowych wniosków' na ich podstawie. To znaczny, nader często zapomina się, żc badania ilościowe upoważniają przeważnie tylko do uogólnień czy stwierdzeń raczej prawdopodobnych niż w pełni prawdziwych. Wynika jro zwłaszcza ze złożoności i wielorakich uwarunkowań badanych zjawisk, jak również ich niepowtarzalności. Na przykład ten sam wynik uzyskany przez dwóch uczniów' nic musi być dowodem identyczności wyniku w obu przypadkach. Zawsze istnieje bowiem słuszne podejrzenie, że jeden z nich może być lepszy pod względem otrzymanego wyniku od tego drugiego (por. R. L. Ebel, 1972, s. 83).

Badania ilościowe, a zwłaszcza pomiar, jakim posługujemy się w nich, narażone są także na błędy, których źródłem są: I) niedostatecznie jasne i wyraźnie określenie badanego zjawiska lub cechy, 2) wadliwie skonstruowane techniki badaw'czc i 3) niedokładność obserwacji ludzkich (G. Clauss, H. Ebner, 1972, s. 28).

Nieprecyzyjne określenie badanego ziawiska

Błędy spowodowane nieprecyzyjnym określeniem badanego zjawiska (lub cechy) pozbawiają dany pomiar jego trafności. W takim wypadku, jak wiemy, dokonuje się pomiaru nieadekwatnie z celem badawczym lub też założony cel badań jest tak samo ogólnikowy jak „przedmiot" aktualnie podlegający mierzeniu. W badaniach pedagogicznych przykładem niedokładności pod tym względem jest dokonywanie pomiaru nic tyle określonych kategorii zmiennych interesującego nas zjawiska i ich wskaźników', ile niejako „całego” zjawiska bez jakiegokolwiek jego uszczegółowienia. Nierzadko zadowalamy się przy tym jedynie jego ogólnikowym sformułowaniem, co — rzecz jasna - nie jest w' stanie zredukować znacząco ilości błędów w pomiarze. Dlatego też nie bez powodów' w badaniach ilościowych przywiązuje się tak wielką wagę do definicji operacyjnych. Definicje te bowiem sygnalizują dokładnie, co i jak zamierza się badać podczas przeprowadzania tego typu badari.

84 Rozdział III. Badania ilościowt komiak w PtDACooict