IMGg70 (3)

68 WSPIERANIE ROZWOJU DZIECI W PROCESIE WCZESNEJ EDUKACJI

destrukcji. J. Derrida twierdzi, iż w dyskursie współczesnej filozofii „podmiot nie został ‘zlikwidowany’, ale został zreinterpretowany, pozbawiony centrum, przepisany” (za: Kalaga 2001, s. 251).

Współczesne zakwestionowanie oświeceniowej koncepcji podmiotu metafizycznego prowadzi do ukazania podmiotu w dynamice „stawania się” w kontekście kultury, konstruowania znaczeń, dialogu z Innym i upośrednionego działania (Gadamer 2004; Taylor 2001; Habermas 2003). Podmiot ukazywany jest jako integralna część świata społecznego, wraz z formami jego uwikłania w język, narrację, społeczne więzi i społeczne działanie. Mimo tego kontekstowego uwikłania i „wielości sytuacji społecznych”, podmiot pozostaje na tyle wyrazisty, na ile potrafi „czynić różnicę” i wyodrębnić się z tła. Podmiot rozumiany jest raczej jako otwarty system, gdzie refleksyjność indywidualna, wielorako powiązana z re-fleksyjnością społeczną, stanowi podstawowe narzędzie samoregulacji i uzyskiwania niezależności. Podmiot jest „aktywnym jądrem zmiany” w świecie i czyni tę zmianę w samym sobie (Kaufmann 2004).

Podmiotowość jako kulturowy model adaptaqi jednostki w świede

Psychologiczne i socjologiczne koncepcje podmiotu przyjmują kategorie poznania i działania jako podstawowe dla „bycia” człowieka w świecie i dla jego rozwoju, dla jego twórczej adaptacji w świecie. Człowiek jawi się jako podmiot aktywnie działający, poznający świat i samego siebie, jako pewna całość, wykorzystująca procesy poznawcze do reprezentowania zdarzeń, przewidywania przyszłości, wyboru różnych działań oraz komunikowania się z innymi. Ten autonomiczny sprawca celowych zmian, będących wynikiem jego preferencji i dążeń, wykorzystuje zasoby kulturowe do odpowiedzialnego kształtowania siebie w świecie i kształtowania świata (Gasiul 2006).

Podmiotowe bycie człowieka w świecie nie tyle jest atrybutem człowieka, co staje się atrybutem w toku rozwoju. Swoją podmiotowość człowiek konstruuje w interakcjach określonych społecznie i kulturowo, stopniowo rozwijając umiejętności kierowania swoją intencjonalnością i aktywnością. Podmiotowe bycie w świecie jest zadaniem stawianym przed współczesnym człowiekiem jako pożądany model kulturowej adaptacji jednostki w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości (Obuchowski 1993; Kaufmann 2004).

Podmiotowość jest specyficznie ludzkim sposobem regulacji ciągłych stosunków jednostka - otoczenie. Spełnia ona funkcje integracji psychicznej i adaptacji społecznej. Inaczej można powiedzieć, że podmiotowość jest infrastrukturą jednostki, która rozwija się w systemie współzależności jednostki oraz tworzy sieć tych współzależności i odpowiedzialności, a także reguluje tym systemem. Podmiotowość jest to infrastruktura, która zapewnia „bycie” człowieka w świecie (Kaufmann 2004).