IMGg75 (3)

1. TEORETYCZNE PODSTAWY WSPIERANIA ROZWOJU DZIECI W PROCESIE WCZESNEJ EDUKACJI 73

Wzorce te mogą przyjmować realnie różne obrazy i różne wskaźniki. Inne wskaźniki i obrazy tym wzorcom przypiszemy, jeśli teorię praktyczną nauczyciela i jego działania edukacyjne opierają się na standardzie przedmiotowym, a inne obrazy - jeśli na standardzie podmiotowym. Dla przykładu możemy wziąć pod uwagę wzorce interakcji w klasie. W działaniu edukacyjnym opartym na standardzie przedmiotowym relacje nauczyciel - uczeń mają charakter niesymetryczny: nauczyciel dominujący a uczeń podporządkowany, relacje o charakterze przedmiotowym, narzucone, o strukturze zamkniętej, bez przyzwolenia na propozycje ucznia. Struktura językowa, semantyczna tych relacji zamyka się wokół znaczeń: polecenie, żądanie, obowiązek, wymaganie, przymus. Inne znaczenia będą charakteryzowały relacje nauczyciel - uczeń w działaniach edukacyjnych opartych na modelu podmiotowym. Będą to relacje symetryczne, dwupodmiotowe o strukturze otwartej, nastawione na uwzględnianie potrzeb rozwojowych dziecka. Struktura językowa tych relacji będzie przyjmowała postać rozmowy, dialogu.

W podobny sposób możemy charakteryzować wszystkie dominanty stylu działań edukacyjnych nauczyciela, rozpatrując je w kategoriach standardu przedmiotowego versus podmiotowego. Prezentowane w praktyce style działań edukacyjnych nauczycieli będą świadczyły o tendencjach w kreowaniu jakości środowiska edukacyjnego i doświadczeń dzieci zgodnie ze standardem podmiotowym i nie-podmiotowym (przedmiotowym).

Nauczycielskie style działań edukacyjnych w obserwowanych klasach

Badania przeprowadziłam w sześciu szkołach w Warszawie, obejmując nimi osiemnastu nauczycieli i tyleż klas niższych (I, II, III). Badania w każdej szkole trwały po dwa miesiące, w tym przeprowadzono wiele godzin hospitacji zajęć (przeszło 180 godzin). W badaniach zastosowano strategię triangulacji, stosując metody jakościowe i ilościowe. Główną metodą była metoda indywidualnego przypadku. W swojej wypowiedzi prezentuję tylko wycinek tych badań, skupiając uwagę na codziennej pracy nauczyciela klas niższych.

Każdą obserwowana klasę ujmowałam jako indywidualny przypadek mikro-systemu edukacyjnego, którego architektem jest określony nauczyciel, pracujący z określonym zespołem dzieci, ale przy zbliżonych warunkach formalnych i strukturalnych. W związku z tym każdy „indywidualny przypadek” - codzienną pracę nauczyciela opisywałam osobno pod względem wyodrębnionych zmiennych, a następnie umieściłam je na kontinuum: styl przedmiotowy - styl podmiotowy. W ten sposób mogłam zauważyć „czułe miejsca”, preferowane przez nauczycielkę wzorce interakcji i działań w codzienności edukacyjnej. Uzyskane opisy stylu pracy każdej nauczycielki są bardzo szczegółowe, zawierają wiele danych, w związku z tym dla przejrzystości tych opisów posłużę się metaforą. Konkretne przenośnie są mojego autorstwa, a ich trafność Państwo ocenicie sami.