IMGg93 (3)

106 WSPIERANIE ROZWOJU DZIECI W PROCESIE WCZESNEJ EDUKACJI

jawia się w poddaniu biegowi wydarzeń, oczekiwaniu na inicjatywę innych. Po-zostawanie biernym wywołuje przykre i trudne uczucia (upokorzenie, lęk, bezradność), co prowadzi do izolacji i negatywnego obrazu siebie u dziecka. Ciągle powracające poczucie winy prowadzić może do sparaliżowania rozwoju psychicznego i intelektualnego (zgodnie z poglądem dr Haim Ginott, że rozum może przyswoić tylko to, na co pozwolą uczucia). Obraz siebie samego u dziecka ma przede wszystkim genezę społeczną, buduje się w kontakcie z dorosłym i rówieśnikami.

Wiek przedszkolny to wiek fantazji, zabawy symbolicznej, rodzi się wyobraźnia i zdolność twórczego myślenia - potencjały ważne dla stymulowania inicjatywy dziecka. Inicjatywa pozwala na samodzielność, samodzielność dokonywania wyborów, odważnych wyborów - podłoże poczucia podmiotowości. W tym okresie rozpoczyna się kształtowanie sumienia u dziecka. Z pomocą otoczenia zaczyna ono odróżniać dobro od zła. Jednak utrwalanie negatywnego obrazu siebie prowadzi do generalizacji tego uczucia na wszystkie przejawy własnej aktywności i w konsekwencji utrudnia odróżnianie dobra od zła w oparciu o obiektywne kryteria. W skrajnych wypadkach, np. w wyniku nadmiernych, nieadekwatnych kar ośmieszania publicznego, dziecko w wieku przedszkolnym może ugruntować w sobie negatywną samoocenę i ogranicza swoją aktywność do prób zwracania na siebie uwagi, czasem wręcz zachowaniami destrukcyjnymi. Źródła skrajnie agresywnych zachowań dorosłych znajdujemy bardzo często w ostrym, nieadekwatnym stosowaniu kar w dzieciństwie - mówią psychologowie.

Ale jednak wychowanie dziecka bez stosowania ograniczeń rozwija jego inicjatywę kosztem rosnących trudności w opanowaniu malucha. Zjawisko to nazywane bywa terroryzmem dziecięcym. Z punktu widzenia profilaktyki uzależnień oraz promocji zdrowia psychicznego ważne jest więc kształtowanie u dziecka postawy wstrzemięźliwości, ponieważ trudnych umiejętności odkładania spełnienia pragnień i potrzeb nabywa się także w wieku przedszkolnym. Dobrym sposobem egzekwowania od dziecka wymagań jest uczenie go naprawiania wyrządzonych szkód - ponoszenia konsekwencji własnych działań. Pedagodzy proponują wspieranie budowania charakteru oraz postaw moralnych poprzez praktykowanie „dobrych przyzwyczajeń”, „dobrych nawyków”, przy odwoływaniu się do zainteresowań dziecka, osobistego przykładu oraz odpowiednich pochwał. Pochwała opisowa - zdaniem psychologów i pedagogów - otwiera drogę do budowy pozytywnego, ale zrównoważonego obrazu siebie. Wyobraźmy sobie, że w grupie przedszkolnej wieszamy prace plastyczne dzieci w formie wystawy. Jeśli dorosły pochwali jedne, a innych nie, dzieci poczują się zawiedzione, zniechęcone. Poza tym ustawia to grupę ku rywalizacji i wzajemnym porównaniom. Jeśli wszystkie prace zostaną pochwalone gromadnie jako piękne, cudowne, śliczne - przymiotniki wartościujące szybko się w ich oczach zdewaluują. Jeśli jednak każdy rysunek zostanie opisany głośno bez wartościowania, każde dziecko poczuje się docenione i dodatkowo uzyska szczegółową informację zwrotną o swoim dziele, np.: „Widzę