page0117

t>OZNAJR SOKRATESA. U5

przy schyłku życia składał dzięki bogom, że dozwolili mu przyjść na świat za czasów Sokratesa, wypowiedział całą prawdę o tern, czem był dla niego najmędrszy z Greków. Od tego spotkania zaczęła się w jego życiu nowa epoka.

Pierwsze Sokratesa wrażenie na młodych ludziach nie było ani korzystne ani przyjemne.¹) Trzeba było przyzwyczajać się do jego żartów nieraz rubasznych, do jego ironii, przeszywającej jak sztylet, do jego pytań niby dobrodusznych a tak srodze upokarzających miłość własną.²) A Platon posiadał ją w najwyższym stopniu; dosyć powiedzieć, że był poetą. Miał podobno gotową tetralogię, którą chciał wystawić podczas nadchodzącej uroczystości Dionizego, po pierwszej rozmowie z Sokratesem wrzucił ją do ognia.³) Była to chwila uroczysta, w której młodzieniec zerwał z przeszłością, z najdroższemi pragnieniami. Wielkość walki, którą stoczył w swem sercu, ten oceni, kto sobie żywo wyobrazi entuzyazm publiczności ateńskićj, gdy w pełnym teatrze wygłaszano imiona uwieńczonych poetów. Ale Sokrates przez długie obcowanie z ludźmi nabył za dziwiającą znajomość charakterów; zwykle przy pierwszem zaraz spotkaniu odgadywał zdolności i moralną wartość młodzieńców. Jednych wcale nie przypuszczał do bliższego koła wybranych umysłów, z któremi lubił wspólnie szukać prawdy; innych na dłuższe wystawiał próby; jeszcze innych, znakomitszych, od pierwszej chwili pchał na drogę, którą dla nich uważał za właściwą.⁴) Z Platonem próba udała się zupełnie; marzenia młodości razem z poe-zyami w ogień wrzucił i postanowił jedną tylko filozofię uznać za panie swoją i mistrzynię.³) Ona zresztą nie była mu obcą, bo uczęszczał

') Zob. opowiadanie Alcybiadesa w Sympozyum Platona.

²)    Zob. liczne przykłady w * Pamiętuikach* Xenofonta, przedewszystkiem niezrównaną rozmowę z Eutydemem (IV. 2).

³)    Aelian Var. Hist. II. 30.

⁴)    Zob. postępowanie jego z Glaukonem (Xen. Memor. III. 6) Charmi-desem (ibid. III. 7.), Eutydemem (ibid. IV. 2), Kalliaszem (Xeu. Syntpos, 8. §• 37—41-

⁵)    Niesłusznie powątpiewano (zob. Chaignet p. 19 sq. Steinhart p. 73 sq.), że próbował zdolności swoich równocześnie w kilku rodzajach poezyi; zabawka powszechna w owych czasach (zob. Aristoph. Ran. 89—95; Av. 1444), do której Platon , więcój od innych był pow^rołany, jak świadczą jego dzieła, pełne poetycznego geniuszu. Arystoteles zaliczał je do poezyi (Diog. Laert. III §. 25), podobnież jak mimy Sofroua i Xenarcha; Panecyusz nazywał Platona Homerem filozofów

http://rcin.org.pl

8*