WSP J POLN254239

Bo&lan Walczak, Język polski na Zachodził.

564

pologii stanowią Polacy deponowani (w okresie międzywojennym i w latach drugiej wojny światowej głównie z tych ziem) w głąb najpierw* Rosji, a później Związku Radzieckiego - przede wszystkim na Syberię i do Kazachstanu.

Pierwszą z tych grup. czasem (choć znacznie rzadziej) także i drugą, określa się mianem Polonii. Już w tym miejscu trzeba podkreślić, iż niezależnie od stopnia zachowania języka polskiego i polskich tradycji z wielu względów właściwe i przydatne jest odróżnienie obu tych grup od siebie nawzajem i od cudzoziemców sensu smao. żadnymi więzami genetycznymi mezwiązanych z Polską. Ci ostatni stanowią trzecią grupę użytkowników języka polskiego za granica. Znajomość polszczyzny jest u nich wynikiem bądź to pobudek czysto praktycznych, użytkowych (np. potrzeb komunikatywnych w zakresie kontaktów handlowych, turystycznych itp.), bądź jest związana z szerszymi zainteresowaniami polską kulturą, przeradzającymi się nierzadko w działalność zawodową (uczeni-poloniści. tłumacze literatury polskiej itp.).

Trzecia grupa użytkowników polszczyzny za granicą to w skali problemu „język polski w świecie’’ nieliczny zbiór indywidualnych wypadków i sytuacji, nie poddający się uogólniającemu opisowa. Grupa druga, ze względu na autochtoniczność lub bardzo nieraz długą tradycję zakorzenienia na zamieszkiwanych obszarach oraz otoczenie blisko z polszczyzną spokrewnionych języków słowiańskich, wymaga odrębnej analizy. Obie grupy, pierwsza i druga, są przedmiotem osobnych opracowań w tym toinie.

Emigracja zarobkowa i polityczna

Bardzo trudno precyzyjnie ustalić rozmiary polskiej emigracji zarobkowej i politycznej. Szacuje się, że z ziem polskich pozostających do wybuchu pierwszej ■wojny światowej pod zaborem Rosji, Austrii i Prus wyemigrowało od 1870 r. do 1914 r. około 5 min osób (w tym jednak także pewien odsetek Żydów, Ukraińców, Niemców, Litwinów, Białorusinów itp.). Falę migracyjną z lat pierwszej wojny światowej szacuje się na tę samą liczbę około 5 min osób. W okresie międzywojennym z Rzeczypospolitej wyemigrowało ponad 2,1 min osób - z tym że po uwzględnieniu reemigracji rzeczywisty ubvtek ludnościowy- raczej nie przekroczył liczby 950 tys. osób. Druga wojna światowa przyniosła bezprecedensowe rozproszenie Polaków', zamykające się liczbą około 5 min osób: oznacza to, że co siódmy mieszkaniec Polski w granicach z 1938 r. (a co szósty Polak) znalazł się po w-ojme za granicą. W pierwszych latach powojennych nastąpiła repatriacja Polaków (ze Związku Radzieckiego i z Zachodu), a równocześnie wysiedlenie ludności nie-