WSP J POLN254271

598

Kazimierz Ftlazku. Język polski iu ziemiach rumumkicłi i pohiHmou-adowiańskich

tach 1896-1905 Austriacy przeprowadzili w Bośni intensywną akcję koloni-zacyjną, przeznaczając pod nią głównie tereny, na których dotychczas zamieszkiwała niechętnie przez okupantów traktowana ludność serbska. Wśród kolonistów' różnych narodowości znalazły się także grupy polskojęzyczne - przeważnie z Galicji i Bukowiny oraz, znacznie rzadziej, z zaboru rosyjskiego. W pierwszych latach powstało w Bośni 12 kolonii czysto polskich i 4 polsko-ukraińskie. Liczba ich mieszkańców szybko rosła, w wyniku czego dochodziło do kolejnych migracji, już wewnątrzbośniackich. Spis ludności z 1910 r. wykazał w' Bośni 11 133 osoby posługujące się językiem polskim. Po pierwszej wojnie światowej większość Polaków zdecydowała się pozostać w Bośni; aż 90% z nich przyjęło jugosłowiańskie obywatelstwo. W latach trzydziestych powitały organizacje polskie - Związek Polaków' w’ Jugosławii i „Ogniska Polskie". Podczas drugiej wojny światowej sytuacja bośniackich Polaków bardzo się skomplikowała: wyznając, jak Chorwaci, katolicyzm, byli podejrzliwie traktowani przez nacjonalistyczny odłam Serbów'. Wrogością do hitlerowskiej Rzeszy narażali się natomiast faszystom chorwackim. Stąd coraz większa ich liczba wstępowała do partyzantki titowskiej, gdzie sformowali nawet polski batalion, zasłużony w działaniach wojennych. Pozbawieni po w-ojnie przywilejów kolonizacyjnych. zniechęceni narosłymi w' Bośni niesnaskami narodowościowymi, a ponadto kuszeni wyidealizowanym nutem starej ojczyzny i obietnicami wysłanników rządu polskiego, bośniaccy Polacy w większości (ponad 14 000) wyjechali w' 1946 r. na Dolny Śląsk, osiedlając się znowu w zwanych grupach W' powiecie bolesławieckim.

Mimo postępującego od XIX wieku procesu konsolidacji i unifikacji Polaków' bośniackich - głównie przez polskie małżeństwa, lecz także przez równoległe podleganie procesom akulturacyjnym w- nowych realiach przyrodniczych, narodowościowych i kulturowych - nie zatarły się wzajemne uprzedzenia między trzema grupami przybyłymi z Galicji: z ziem zaboru rosyjskiego i kolonistami z Bukowiny. Odrębność językowa przybyszów z Bukowiny nie była akceptowana przez pozostałe grupy. Podziały na „Polaków'”, „Mazurów'” i „Hucułów" okazały się zaś tak trw'ałe, że koloniści z Bukowiny - u których w' Bośni nie dokonał się proces ideowej identyfikacji z Polską - w' zasadzie nie uczestnicz)'li w powujennej repatriacji do Polski, pozostając w Jugosławii bądź udając się w'raz z Serbami na emigrację zarobkowy na Zachód. Po wybuchu wojny domowej w' Bośni wiele rodzin wyjechało do Słowenii, w okolice Kranjskiej Góry.

Wątłe i rozproszone osadnictwu polskie w Chorwacji, występujące głównie w Sławonii w okolicach Nowej Gradiśki, Vukovaru i Slawonskiego Brodu, było niejednorodne: rekrutowało się z uchodźców popowstaniowych, urzędników galicyjskich i tkaczy rozrzuconych po różnych miastach. Osiedlali się tu też chłopi galicyjscy po zakończeniu kolonizacji w Bośni,