62278 ZT129 (2)

256 CZĘŚĆ 3. ZARZĄDZANIE TURYSTYKA A ŚRODOWISKO

innymi mówi się o problemie samoistnego poszerzania się ścieżek i erozji gleby na mocno uczęszczanych trasach, co szczególnie uwidacznia się w trakcie opadów, gdy drogi stają się błotniste. Intensywnie wykorzystywane ścieżki pozostawione bez opieki tracą na atrakcyjności dla użytkowników, a poza tym mają negatywny wpływ na środowisko, bo utrudniają rozprzestrzenianie się roślinności na skutek utwardzenia gruntu, ograniczenia wędrówki nasion, ukierunkowania spływu wody i nanoszenia osadów itp. Problemy związane ze spływaniem wody ujawniają się zwłaszcza na stromych stokach. Utwardzenie gruntu w połączeniu ze znacznym spadkiem sprawia, że ścieżki łatwo zamieniają się w koryta potoków. Ponadto badacze roztrząsają kwestie dostępu do szlaków i powrotu z nich oraz zastanawiają się, jakich materiałów używać do budowania tras spacerowych, a także jakie kryteria stosować przy wytyczaniu ich przebiegu. Dyskutują również o sposobach oznakowania szlaków i innych udogodnieniach dla przemierzających je turystów. Niemal wszyscy podkreślają przy tym, że tworząc trasy spacerowe, należy uwzględniać charakter terenu i jak najlepiej się do niego dostosowywać.

Za punkt wyjścia przy projektowaniu ścieżek turystycznych zazwyczaj przyjmuje się przewidywane natężenie ruchu oraz potrzebę zachowania harmonii z otaczającą przyrodą. Ogólnie, im większy przepływ ludzi ma wytrzymać dana droga, tym solidniejszą nawierzchnię powinna mieć. Twarde materiały nie zawsze jednak współgrają z okolicznym krajobrazem. Na przykład biorąc pod uwagę ogromną popularność szlaku Pennine Way w Wielkiej Brytanii oraz fakt, że na terenach wyżynnych często zasnuwają go mgły, za najbardziej wskazaną można by uznać nawierzchnię asfaltową. Jednak ze względów estetycznych długa, czarna droga ciągnąca się po horyzont jest w tym wypadku nie do przyjęcia. Byłaby to zbyt rażąca ingerencja w naturalny pejzaż, który ma służyć jako miejsce ucieczki od cywilizacji. Na długodystansowych szlakach, takich jak Pennine Way, powszechnym problemem jest erozja dróg. Na przykład na stronie internetowej UK Ramblers Association można znaleźć następującą historię (stan na wrzesień 2002 r.):

„«Dzień, w którym omal nie straciliśmy Gordona, wciąż żyje w [mojej] pamięci», napisał Stan Abbot w 1989 r. w periodyku RA. Miał na myśli wyprawę w rejon Three Peaks w północnym Yorkshire, w trakcie której jedna ze ścieżek okazała się tak nadwerężona, że jego kolega zapadł się głęboko w «mroczne grzęzawisko» odsłoniętego torfowiska”.

Dalej znajduje się informacja, że „wkrótce potem zarząd Parku Narodowego Yorkshire Dales przystąpił do realizacji projektu Three Peaks polegającego na lepszym zabezpieczeniu tras spacerowych i obejmującego m.in. ułożenie kładek na najbardziej błotnistych odcinkach oraz wzmocnienie podłoża gruzem i geowłók-niną”.

Z podobnymi problemami borykają się parki narodowe na całym świecie, ale ich administratorzy mają obecnie do dyspozycji rozmaite nowoczesne rozwiązania. Jednym z popularniejszych są drewniane pomosty, bo drewno jako naturalny materiał sprawdza się niemal wszędzie. Wśród przykładów ich zastosowania wyszukanych przez autora warto wymienić pomosty chroniące przed rozdeptaniem zespół wspaniałych termitier w Litchfield Park na obszarze australijskiego Terytorium Północnego oraz umożliwiające turystom bezpieczne poruszanie się po mokradłach lasów namorzynowych Fogg Dam zamieszkanych przez węże i krokodyle. również na Terytorium Północnym. Inna metoda to wykładanie ścieżek korą drzewną, co zapobiega utwardzaniu gruntu, a tym samym blokowaniu naturalnego systemu odprowadzania wody. W przypadku drewna należy rozstrzygnąć, czy stosować materiał naturalny czy poddany chemicznej konserwacji. Wprawdzie drewno zakonserwowane jest bardziej odporne na wilgoć, dzięki czemu ma dłuższą żywotność, więc wybudowane z jego użyciem konstrukcje są bezpieczniejsze, ale równocześnie stwarza ryzyko zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych chemikaliami.

Wśród innych metod budowy ścieżek spacerowych należy wymienić tzw. kosze szańcowe, czyli druciane klatki wypełnione kamieniami, na których układa się warstwę ziemi i wysiewa trawę, aby uzyskać nawierzchnię komponującą się z otoczeniem, oraz „hydroobsiew”, stosowany np. wzdłuż szlaku Cleveland Way na wrzosowiskach północnego Yorku. Hydroobsiew polega na maszynowym natryskiwaniu mieszaniny nasion trawy, nawozu o spowolnionym działaniu, masy bitumicznej i materiału organicznego typu torf lub miazga drzewna w celu odtworzenia ochronnej pokrywy roślinnej na osypujących się stokach i wzdłuż drogi. Oprócz tego w celu zabezpieczenia gleby do czasu wykiełkowania trawy używa się mat z geowłókniny, które z czasem ulegają naturalnemu rozkładowi. Niektóre sposoby zabezpieczenia ścieżek spacerowych przedstawiono w studium przypadku 14.1.

- STUDIUM PRZYPADKU 14.1 -

Zabezpieczenie ścieżek spacerowych w Forcie Housesteads

Położone w Northumberland Muzeum Fortu Housesteads, stanowiącego część muru Hadriana należy do National Trust, a jest zarządzane i utrzymywane przez English Heritage. Mur Hadriana wybudowano w roku 122 n.e. na rozkaz cesarza Hadriana w celu ochrony rzymskiej Brytanii przed najazdami z terenów Szkocji. Fort Housesteads jako pierwszy wyróżniający się punkt muru na zachód od Newcastle cieszy się dużą popularnością wśród turystów. Jest to także jedno z niewielu miejsc, gdzie ze szczytu muru można podziwiać rozległe widoki rozciągającej się daleko w dole równiny. Zwiedzanie zabytku można rozpocząć z jednego z dwóch parkingów prowadzonych przez zarząd parku narodowego Northumberland w Housesteads i CawFiclds. Obok parkingu w Housesteads znajduje się centrum informacyjne mieszczące sklep