242 (44)

242

111, Stylistyka lingwistyczna

najszerszej skali właściwości syntaktycznych (ilościowych i jakościowych), typowych dla tworzywa językowego współczesnych dzieł literackich. Najczęściej bada się wszyst* kie wypowiedzenia występujące w danym utworze. W ten sposób można z większą dokładnością mówić o wspólnych właściwościach różnych tekstów i o właściwościach różniących te teksty. W niektórych wypadkach wybiera się materiał z części badanego utworu (np. z co trzeciej strony itp.). Analiza dość obszernego materiału pozwala m.in. śledzić tendencje rozwojowe składni współczesnej odmiany artystycznej języka ogólnopolskiego.

2.    Z przeprowadzonej analizy wyciąga się wnioski natury ilościowej (na podstawie opracowań statystycznych, dotyczących wysokości i długości konstrukcji składnio* wy eh! i jakościowej (wnioski dotyczące składni i stylu). Ustala się wysokość konstrukcji wypowiedzeń (konstrukcje względnie niskie, średnie i wysokie) i ich długość (konstrukcje względnie krótkie, średnic i długie). Bada się też łącznie rozbudowę konstrukcji (wysokości i długości; można w ten sposób wyodrębniać różne profile konstrukcji). Szczegółowo opisuje się relacje zachodzące między członami wypowiedzeń współrzędnie i niewspółrzędnie złożonych, rozbudowę wypowiedzeń złożonych i rozbudowę w układzie pionowym i poziomym ich członów, a także kolejność występowania członów. Zwraca się przy tym uwagę na częstość występowania różnych wypowiedzeń złożonych oraz ich części składowych. Osobne obliczenia przeprowadza się w odniesieniu do części narracyjno-opisowej i dialogowej, porównując później wyniki i wyciągając wnioski dotyczące całego utworu.

3.    W pierwszej fazie szczegółowej analizy materiału składniowego pomocny jest opracowany przeze mnie wykres, obrazujący sytuację w obrębie wypowiedzenia pojedynczego lub składowego (przedstawia on łącznie układ strukturalny i linearny/. Wykres ten różni się w szczegółach dość znacznie od tych wykresów, które podali Klemensiewicz⁷, Górny⁸ i Wierzbicka⁴. Przyjmuje się nadrzędność semantyczną pod-

⁶ Został on wprowadzony np. do napisanych pod moim kierunkiem artykułów B. Pachowicz i S. Mikołajczaka, Próba ustalenia typowych konstrukcji stylistyczno-syntaktycznych. „Językoznawca” 16-17,1967, s. 73-91; S. Mikołajczak, Składnia „Popiołu i diamentu" Jerzego Andrzejewskiego. „Językoznawca” 18-19, 1968, s. 46-55, Składnia „Quo vadis" H. Sienkiewicza w ujęciu statystycznym (dla potrzeb stylistyki).,Język Polski” L, 1970, s. 85-97. Omawiany nurt badawczy twórczo rozwija S.Mikolaj czak w dalszych swoich pracach; zob. np. S. Mikołajczak, Składniowo-s ty lis tyczny kształt prozy poetyckiej w „Puszczy Jodłowej" Stefana Żeromskiego. „Studia Polonistyczne” III, 1976, s. 115-125; idem, Wypowiedzenia pojedyncze w twórczości prozatorskiej Bolesława Prusa. „Studia Polonistyczne” IV, 1977, s. 75-85. Szczególnie zaś chodzi o jego obszerną rozprawę doktorską zatytułowaną Składnia wybranych utworów Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego (maszynopis). Zob. też S. M i -kołajczak, Składnia wybranych utworów Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego (Wypowiedzenia zestawione). W: Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich. 111. Wrocław-Warszawa-Kraków--Gdańsk 1978, s. 83-116.

¹ Z. Klemesiew icz, Problematyka składniowej interpretacji stylu, op.cit., s. 171.

*    W. G 6 r n y, O stylistycznej interpretacji składni, op.cit., s. 492,499.

*    A. Wierzbicka, Lingwistyczne narzędzia w stylistycznej analizie szyku wyrazów, op.cit., s. 527, 528.