4 (471)

110 morfologia — fleksja

Pozostałe rzeczowniki pluraie tantum (a więc należące do klasy P-l) rozpadają się w zasadzie na dwie grupy: dopuszczające bezpośrednie połączenia z formami liczebnikowymi, typu pięcioro skrzypiec, drzwi (nazwiemy je P2), i nie dopuszczające w ogóle bezpośrednich połączeń z liczebnikami, które jeśli zachodzi konieczność komunikowania wielości nazywanych nimi przedmiotów, są na ogół w tekstach używane wraz z pomocniczymi wyrazami dopuszczającymi kwantyfikację, przede wszystkim para, np. pięć par spodni, okularów (nazwiemy je P3).

Wypada zauważyć, że niektórych rzeczowników pluraie tantum w ogóle trudno użyć w konstrukcjach z określeniami liczbowymi. Należą do nich przede wszystkim rzeczowniki substancjalne (czy materialne), np. fusy, pomyje, perfumy. Brak odpowiednich połączeń u pewnej liczby rzeczowników, np. urodziny, imieniny, tłumaczy się czysto indywidualnie. Ponieważ brak podstaw do utworzenia z nich osobnej serii (odpowiednie połączenia z liczebnikami powinny, przynajmniej potencjalnie, istnieć, podobnie jak dla rzeczowników substancjalnych występujących w liczbie pojedynczej), trzeba by je Chyba włączyć do klasy P3, której elementy też nie mają bezpośredniej lączliwości z li- [ czebńikami.

Powyższe zastrzeżenia mają zresztą jeszcze bardziej ogólny cha- 1 rakter. Nie ulega bowiem wątpliwości, że połączenia rzeczowników 1 z formami typu dwoje nie należą do częstych i produktywnych⁷. Z 1 czterech wymienionych wyżej typów bez zastrzeżeń można uznać za ! produktywne tylko połączenia typu dwoje ludzi i, że wszystkimi zar strzeżeniami wyłożonymi w poprzednim przypisie, typu dwoje pań-    !

stwa. Natomiast połączenia typu dwoje kurcząt, na podstawie którego wyróżniono klasę NI, i typu dwoje drzwi, na podstawie których wyróżniono klasę P2 z klasy P-l, stoją W tej chwili na pograniczu j regularności.

Mimo to autor niniejszej pracy proponuje, zgodnie zresztą z suge- | stiami innych językoznawców współczesnych (np. Bogusławskiego —-    [

przeniesienie informacji z przypisu — aut. wyboru), opisywać formy tzw. liczebników zbiorowych jako należące do leksemów liczebniko- I wych. Wyróżniony zgodnie z tą propozycją paradygmat leksemu [ [pięć] miałby więcej postać następującą:

nom.	ml pięciu	m-l y nŻ v f pięć	nl v p-3 pięcioro
gen.	■-Sr--- pięciu		pięciorga
dat.	pięciu		pięciorgu
acc.	pięciu	pięćt	pięcioro pięciorgiem
inst.	-s^ p ięciu (pięcioma)
loe.	pięciu		pięciorgu

Taki system rodzajów pozwala opisać formy wszystkich liczebników, podczas gdy tradycyjny system rodzajów, ograniczający się w liczbie mnogiej do opozycji męskoosobowości i niemęskoosobowości nie wystarcza na przykład do konsekwentnego zapisania paradygmatu liczebnika [dwa]. Paradygmat ten w proponowanym ujęciu będzie wygląda! następująco:

	ml m-lv n.2 f	nlv p-3
nom.	dwóch (dwu, dwaj) dwa dwie 1 _ Jl	dwoje
gen.	dwóch (dwu)	dwojga
dat. acc.	dwom(dwu) dwóch (dwu) dwa dwie ■ i	dwojgu dwoje
inst.	dwoma dwiema^9 l--— . .. _______________■—■——i	dwojgiem
loe,	dwóch(dwu)	dwojgu

Wszystkim wymienionym wyżej formom można łatwo przypisać wartości obu uwzględnionych w paradygmatach kategorii fleksyjnych. ponieważ są one uzależnione od różnych słów występujących razem z liczebnikami (pokazują to choćby cytowane wyżej konteksty przykładowe): rodzaj — od rzeczownika, przypadek — od innego elementu konstrukcji zdaniowej (najczęściej od czasownika lub przyimka). Natomiast wartości składniowe form liczebnikowych nie ograniczają się