anna paszkowska rogacz strona` 61

5. Planowanie karier/

(tu najważniejsze jest zaliczenie semestru). W kategorii celów na dziesięć lat zaznacza się duża różnorodność tematów z przewagą celów zawodowych i finansowych. Wśród celów na cale życie wyróżniają się następujące: osiągnąć sukces i szacunek w swoim zawodzie, mieć stałą i zadowalającą pracę, być szczęśliwym, mieć zabezpieczenie finansowe i wygodne życie {35. 22%), mieć szczęśliwą i stabilną rodzinę (21, 93%), poświęcić się badaniom i twórczej pracy (11, 96%), w pełni wykorzystywać to, co oferuje życie, osiągnąć pełną samorealizację, permanentnie uczyć się (7, 64%), poświęcić się życiu religijnemu (6, 98%), poświęcić się biednym i nieszczęśliwym ludziom (6. 31%). Poza tymi najczęściej podawanymi celami ludzie stawiają sobie różne cele indywidualne, których zakwalifikowanie do większej grupy nie jest możliwe. Również struktura celów - od jedno-tygodniowego do celu całego życia - różni się w zależności do osoby Jedni ludzie cel krótszy podporządkowują długofalowemu, inni tworzą cele niepowiązane ze sobą. Jeszcze inny przypadek to brak celów długofalowych.

Zdefiniowanie zatem celu przez ucznia pomaga mu odpowiedzieć na pytanie: „Co jest dla mnie w życiu najważniejsze?”

Linda Brown i Duane Brooks (1990) podają pięcioelementową charakterystykę właściwie określonych celów.

Po pierwsze, cele powinny być konkretne. Pragnienie ucznia: „Chciałbym robić coś ciekawego w życiu”, jest zbyt ogólne, żeby mógł on poczynić konkretne kroki w celu jego realizacji. Natomiast sformułowanie: „Chciałbym być od października studentem biologii”, spełnia warunek dostatecznej konkretności.

Po drugie, cele powinny być osiągalne. lylko realna możliwość osiągnięcia tego, czego w życiu się pragnie, pozwoli uczniowi poświęcić czas, energię, zdolności. Na przykład wyznanie: „Chciałbym zostać mistrzem skoków narciarskich”, brzmi nierealistycznie w uscach ucznia, który nie ćwiczy jazdy na nartach ani nie wykazuje uzdolnień sportowych. Kiedy uczeń mówi: „Chcę przejąć gabinet dentystyczny po ojcu”, i zamierza studiować stomatologię po ukończeniu liceum, będąc jednocześnie laureatem olimpiady biologicznej, cel można uznać za wysoce realny.

5.1. Pełność plonów i środki poszukiwań

Po trzecie, osiągalność celu zależy od adekwatnej samooceny ucznia. Zarówno przecenianie i niedocenianie własnych kompetencji wiąże się z zachwianiem równowagi między możliwościami a wykonaniem planowanego działania.

Po czwarte, ważnym atrybutem celu jest wysoka wartość, jaką ma on dla samego ucznia. Wysoka wartość celów z punktu widzenia rodziców lub nauczycieli może niekiedy odegrać rolę motywującą, ale najistotniejsze jest wewnętrzne pragnienie osoby, która ma ów cci realizować.

Określenie celów podstawowych jest początkiem planowania. W dalszej kolejności konieczne staje się wyznaczenie celów pośrednich, składających się na etapy realizacji zasadniczego celu oraz rozeznanie w środkach, jakie pomogą w finalizacji zamierzeń. Takim środkiem może być na przykład uzyskanie dobrych ocen na półrocze oraz wsparcie psychiczne rodziców.

Po piąte, ważnym elementem składającym się na precyzję życiowego programu jest również właściwa percepcja czasu przez osobę planującą. Jak pisze Wiesław Łukaszewski (1984), problemy czasu trwania życia człowieka, sposoby spożytkowania tego czasu, jaki się ma do dyspozycji między narodzinami a śmiercią, pytanie „ile czasu mi jeszcze zostało?" - to odwieczne problemy egzystencjalne. Wyniki badań dowodzą (Łukaszewski, 1984), że ludzie przywiązują różną wagę do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Jedni koncentrują się tylko na jednym obszarze czasu, pozostałe uznając za nieistotne -można wówczas mówić o koncentracji na jakimś obszarze czasu. Inni ludzie wysoko ceniąc jeden obszar czasu, innym przypisują wagę, tyle że zdecydowanie mniejszą. W tym przypadku mówi się o występowaniu orientacji temporalncj. Łukaszewski wyróżnia trzy rodzaje talach orientacji: retrospekiywizm, prezentyzm i futuryzm, oznaczające przywiązanie do przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Szczególnym przypadkiem prezentyzmu jest momentalizm - gdy teraźniejszość jest pojmowana jako punkt „tu i teraz". Wreszcie zdarzają się osoby które do wszystkich trzech obszarów przykładają jednakową i to wielką wagę, prezentując orientacje na cały horyzont czasowy. Z punktu widzenia racjonalności i efektywności działań jest to