anna paszkowska rogacz stronaf 67

5. Plonowanie kariery

publicznie obserwowalna), jak i aspekt subiektywny (decyzje mają indywidualne znaczenie dla jednostki). Podejmowanie decyzji jest procesem wyuczonym, dlatego też warto poznać charakter tego procesu i jego związek z wyborem zawodowym.

Metodologię podejmowania decyzji można rozpatrywać z różnych punktów wadzenia.

Pierwszy ze sposobów zakłada wysoką racjonalność procesu podejmowania decyzji. Wyboru dokonuje się zgodnie z modelem obejmującym sześć etapów (Robbins, 1998):

1. Zdefiniuj problem.

2. Określ kryteria decyzji.

3. Ustal wagi kryteriów.

4. Opracuj możliwe rozwiązania.

3. Oceń każde rozwiązanie według podanych kryteriów.

6. Wylicz optymalną decyzję.

Pierwszy z etapów (problem) pojawia się wtedy, kiedy występuje rozbieżność między istniejącym a pożądanym stanem rzeczy. Jeżeli uczeń stwierdza, że nie rozumie tekstu listu napisanego w języku francuskim, otrzymanego od sympatycznego kolegi z wakacji, to zdefiniował problem.

Po zdefiniowaniu problemu osoba podejmująca decyzję (decydent) powinna wyróżnić kryteria decyzyjne, które będą odgrywać istotną rolę w rozwiązywaniu problemu. W tym etapie ustala, co jest istotne przy podejmowaniu decyzji. Tu do procesu decyzyjnego wprowadza się wartości i osobiste preferencje decydenta. W opisywanym przypadku może to być potrzeba utrzymania znajomości i wysoki koszt kursu języka francuskiego.

Rzadko kiedy ustalone kryteria są jednakowo ważne. W trzecim etapie decydent nadaje zatem wagę wyróżnionym kryteriom, aby zapewnić właściwe priorytet)' w decyzji.

W czwartym etapie decydent tworzy rozmaite możliwości, które mogłyby doprowadzić do rozwiązania problemu.

Po ustaleniu możliwości decydent powinien poddać każdą z nich krytycznej analizie i ocenie. W tym celu określa się wartość każdej z możliwości w odniesieniu do każdego kryteriów.

Ostatni etap polega na obliczeniu optymalnej decyzji. Robi się to, oceniając każdą z możliwości na podstawie kryteriów z uwzględnieniem* ich wag i wybierając tę. która ma najwyższą sumę ważonych wartości.

Opisany tnodcl racjonalny zakłada, że problem jest zrozumiały, opcje są znane, preferencje wyraźne i niezmienne, nie ma ograniczeń czasowych decyzji, a racjonalny decydent wybiera tę możliwość, która przyniesie największą wartość. W tej sytuacji działanie jednoznacznie determinuje wynik i dlatego decydent może z absolutną pewnością stwierdzić, co osiągnie po dokonaniu określonego wyboru.

Większość jednak sytuacji decyzyjnych ma charakter ryzykowny. Ich istotną cechą jest możliwość poniesienia straty i przegranej, a w chwili podejmowania decyzji człowiek nie ma podstaw do tego, aby stwierdzić, który z wyników nastąpi. Na podstawie dotychczasowych badań (Tyszka, 1986; Koziełecki, 1995) można powiedzieć, że jedną ze strategii, którą ludzie stosują w procesie wyboru, jest strategia subiektywnie oczekiwanej użyteczności. Zaleca ona wybór takiego działania, które pozwala najlepiej połączyć to, co prawdopodobne, z tym, co wartościowe subiektywnie, a więc to, co możliwe do osiągnięcia, z tym. co dla człowieka jest dobre.

Pojawia się w tym^-miejscu pytanie: czy uczniowie przy podejmowaniu decyzji postępują zawsze racjonalnie, aby dojść do optymalnego wyboru? W rzeczywistości wiele decyzji nie jesc zgodnych z modelem racjonalnym. Na ogół uczniom i ich rodzicom (jak większości ludzi) wystarcza zadowalające lub rozsądne rozwiązanie. Itamar Gati (Herr i Cramer, 2001, s. 136) zaproponował przykład modelu systematycznego podejmowania decyzji, który jest modelem pośrednim między modelami zakładającymi racjonalność wyborów a modelami zakładającymi ich całkowitą intuicyjność. Nazwał go „Metodą Kolejnych Eliminacji” (Seąueniial Elimination Approach - SEU). Zasadniczo sprowadza się ona do rankingu rozważanych alternatyw prowadzącego do eliminacji tych, które nie otrzymały wysokich ocen, jednak od modelu racjonalnego różni się określeniem pola kompromisu. Gati wyróżnia trzy pola kompromisu: