CCF20081226024

768

Janusz Reykowski

— integracji różnych „technik” i sposobów ustosunkowania się wobec przedmiotów, osób, sytuacji, dzięki czemu zachowanie nabiera, cech stałości i powtarzalności³.

Twierdzenie, że osobowość pełni funkcję centralnego systemu integrującego nie implikuje tezy, iż osobowość jest jedynym wyznacznikiem działania. To, co człowiek robi i jak robi, zależy również od innych bardzo istotnych czynników, takich jak aktualny obraz sytuacji, w jakiej człowiek się znalazł, aktualne emocje, doraźny stan psychofizyczny związany ze stanem zdrowia, uprzednim wysiłkiem (zmęczenie), aktualny stopień wy trenowania („rozgrzewka”, „dobra forma”).

Tak więc specyficzne zachowania się człowieka nie są jednoznacznie przez osobowość wyznaczone. Osobowość pełni rolę „zwierzchnią”, ale tak jak w każdej 'wielkiej organizacji i tu ogniwu „dołowe” mają pewien stopień samodzielności.

Potrzeby jako „standardy regulacji”. Osobowość pełni funkcje regulacyjne. Według A. Lewickiego: „Regulowanie polega na takim kierowaniu funkcjami danego mechanizmu, aby działał on w sposób prowadzący do pewnego pożądanego efektu” (Lewicki, 1969, s. 22). Efekt, który ma być uzyskany w rezultacie procesu regulowania, nazywa A. Lewicki „standardem regulacji”.

Osobowość można rozpatrywać jako źródło owych „standardów regulacji”. Standardy regulacji u organizmów’ żywych — to, potrzeby.

Za pomocą pojęcia potrzeba opisuje się właściwość żywych organizmów, polegającą na tym, że dla ich utrzymania się przy życiu, rozwoju i reprodukcji muszą być spełnione określone warunki. Tymi warunkami może być uzyskanie czegoś, usuwanie czegoś, wykonanie określonych czynności, zaistnienie określonych okoliczności. Konsekwencją niespełnienia tych wymaganych warunków jest uniemożliwienie rozwoju* naruszenie lub zniszczenie struktury.

Jeżeli warunki takie są spełnione, potrzeba ma formę potencjalną, jeżeli zaś zachodzi niebezpieczeństwo niespełnienia określonych warunków lub też rzeczywiście nie są one spełnione, potrzeba staje się zjawiskiem aktualnym: mówimy, że zachodzi deprywacja potrzeby. Żywe istoty, jak wiadomo, wyposażone są w urządzenia zapewniające zaspokojenie potrzeb. U zwierząt niższych jednym z podstawowych mechanizmów tego rodzaju jest instynkt. U zwierząt wyższych mechanizm zabezpieczający zaspokojenie potrzeb jest już nader złożony, a jednym z jego podstawowych elementów jest „urządzenie”, które można by nazwać popędem (patrz s. 772).

U człowieka można wyodrębnić dwa rodzaje struktur będących źródłem potrzeb. Jedna, to struktura biologiczna wyznaczona przez dziedziczność. Dla zachowania tej struktury konieczna jest określona interakcja z fizycznym środowiskiem organizmu.

⁵ Czasami sądzi się, że trzy wyróżnione tu formy integracji są funkcją trzech odrębnych systemów — odrębnych, jeśli już nie anatomicznie, to w każdym razie funkcjonalnie. Tak wydaje się sądzić McClelland, który charakteryzuje osobowość jako składającą się z trzech osobnych systemów (McClelland, 1951). Nie można jednak wykluczyć, że mamy do czynienia z jednolitym systemem funkcjonującym „całościowo”, a wyodrębnione tu formy integracji to wyłącznie abstrakcyjna klasyfikacja, ułatwiająca systematyczny opis całego, bardzo złożonego procesu integracji.